@û«RðûZòK \égý_Uùe bûeZúd ^ûeú

@û«RðûZòK \égý_Uùe bûeZúd ^ûeú ^ûeújòñ @û\ýûgqò, Bgßeúö ùi @ûc _ûLùe ù\aú, R^à\ûZâú, bMò^ú, Rûdû Gaõ ]ûZâú eìù_ i\ý aò\ýcû^ö ùi ùKùa ùiaòKû Z ùKùa _êYò ù_âcòKû eìù_ ù_âc @ûRàû\ò^úö ùKùa iéR^e K©ðú Z ùKùa @^ýûd Gaõ @ZýûPûe aòeê¡ùe \êMðû, iõjûe KûeòYú; @ûC ùKùZùaùk ùi aò_\ ^ûgò^ú, cû’ ZûeòYú I @bd \ûdò^úö ùa÷\òK ~êMeê ^ûeúe iÚû^ icûRùe _êeêh ijòZ icû^ [ôfûö ùi _êeêhe \êüL-iêLùe ijbûMò^ú [ôfûö \ûμZý Rúa^ùe ij]cðò ùjZê ùi ij]cðYú [ôfû ö _êeêh_eò ^ûeúcû^ue icûRùe c¤ KòQò ^ûcKeû @ûi^ [ôfûö @ù^K ^ûeú ^òRÊ KéZòZß akùe G~ûaZþ Zûu ^ûcKê ʉûðleùe AZòjûiùe ùfLô~ûAQ«òö Gjò_eò _âûPú^ ~êMúd ^ûeúcû^u c¤ùe @Q«ò aògßaeû, ùfû_ûcê\âû, ùc÷ùZâdú, MûMðú, fúkûaZú, iúZû Gaõ iûaòZâú; c¤ ~êMúd ^ûeúcû^u c¤ùe @Q«ò @jfýûaûB, cúeûaûB, \êMðûaZú, _\àò^ú, Sû^iú eûYú flàúaûB AZýû\òö cû’ jòiûaùe ^ûeúUòG ùKùZ MêYú, mû^ú I cjû_êeêhue ùi R^^ú; eûc, ejòc, Ké¾ , ~úgê, aê¡, cjûaúe, ùP÷Z^ý, aòùaKû^¦, c\e ùUùeiû Gaõ Mû§ò AZýû\ò ~êM Gaõ ù~ûMR^àûue, ùi ù\aú, gâúù\aúö Gjò KûeYeê cû’e a¦^ûjòñ _â[cö Zû’ aò^û iéÁò jó Ê_Ü ^ûjóö Zûjûe KeêYûeê ajêQò cYòh RûZòe Rúa^ Mwûö ùi jó _ZòZ_ûa^ú cû’ Mwûö G[ô_ûAñ ~êM~êM ]eò ^ûeú RûZòe i¹û^ iað\û C¡ßðùe ejò@Qòö \ßû\g gZû±ú ùakKê ^ûeú ùjfû _êeêhe KâúWÿ^K; _êeêhe ùbûM iûcMâúö icûRùe aûfý aòaûj, _e\û_â[û, iZú\ûj _â[û, ù~øZéK _â[û, ajê^ûeú aòaûj _â[û AZýû\ò KêiõÄûe _âùag Kfûö ùi ùjfû ^ò~ðûZòZû, _êYò _Yý\âaýö ùKûCVò ùjfû ù_ûAfò, \ûiú Z ùKûCVò LUòfû ùMûZòö iakû ^ûeú _ûfUòMfû \êaðkûö _êYò icde PK Nìeòfûö @ù^K iõÄûeaû\ú ^ûeúcû^ue iÚòZòe _eòa©ð^ Z[û icûRùe Zûuê ^û~ðý\ûaú _ìeYùe @<û bòWÿòfûö Gjò_eò c~ðý\ûa« aýqòcûù^ ùjùf eûRû eûc ùcûj^ eûd, Bgße P¦â aò\ýû iûMe Gaõ Êûcú \dû^¦ ieÊZú _âcêLöbûeZe Êû]ú^Zû iõMâûc @[ðûZþ 1857 ciòjûVûeê bûeZúd ^ûeúcû^u ùlZâùe GK CùfäL^úd RûMeY NUòQòö ùicûù^ ÊZü _âaé© bûùa AõùeR aòeê¡ùe iõMâûc KeòaûKê IjäûA @ûiòQ«ò NeùKûYeêö 1857 _ìaðeê 1824 Rû^êdûeú 30ùe AõùeR aòeê¡ùe fXÿò _âûYakò ù\A[ôùf RòZêe (K‰ðûUK)e eûYú Pò^Üûcûö ùi Êû]ú^Zû iõMâûce _â[c ijò\þö 1857 Gaõ Gjûe _ea©ðú icdùe ù~Cñcûù^ G[ôùe @õgMâjY Keò[ôùf Zûu bòZùe @Q«ò eûYú flàúaûB, KÉêeaû Mû§ò, iùeûRò^ú ^ûAWÿê, cjûù\aú acðû, iêb\âû Kêcûeú ùPøjû^, @eêYû @iû`@fäú , flàú ùiùjMûfþ ù~Kò bûeZúd Êû]ú^Zû iõMâûcùe _â[c cjòkû KcûŠòw cjòkû @`òie Gaõ IWÿògûeê Gcû^u c]ýùe @Q«ò cû’ ecûù\aú, cûkZú ùPø]êeú, iekû ù\aú, @‰ð_ì‰ðû cjûeYû, ai« c¬eú ù\aú, ^¦ò^ú gZ_[ú, _ûaðZú Mòeò, _âbûaZú ù\aú, R´aZú ù\aú, ùMû\ûaeú ù\aú, ùKûKòkû ù\aú, jûeûcYò Kû^ê^þùMû Gaõ @^ýcûù^ö bûeZúd ^ûeúcûù^ aòbò^Ü ùlZâùe ÊKúd _eûKûÂû ù\LûA iûeòùfYòö GcòZòùe @ûce _â[c eûÁâ_Zò (cjòkû) gâúcZú _âZòbû iòõj _ûUòf, _â[c cjòkû _â]û^cªú : A¦eû Mû§ò, _â[c cjòkû eûRý_ûk iùeûRò^ú ^ûAWÿê, _â[c cjòkû cêLýcªú : iêùPZû Ké_ûkò^ú, _â[c cjòkû ùK¦â cªú : eûR Kêcûeú @céZ KûCf, ùiaû_ûAñ _â[c ù^ûùaf _êeÄûe aòùRZû : c\e ùUùeiû, _â[c cjòkû aòPûe_Zò fúkû ùiVþ, aògßaòLýûZ PòZâKe @céZû ùieMòfþ, bûeZe _â[c cjòkû ù~Kò cùÄû, IßûiòõU^ I fŠ^ùe eûÁâ\ì© [ôùf Gaõ 1953ùe RûZòiõNe _â[c cjòkû @]ýlû ùjûA[ôùf ùi ùjCQ«ò aòRdflàú _ŠòZþ , ùjûcf ùb÷eIßûfû ùjCQ«ò ù\ge _â[c `ùUû R^ðûfòÁ, jeòZþ ùKû÷e ù\Ißûfþ ùjCQ«ò bûeZe _â[c cjòkû Gdûù`ûið _ûAfUþ , ù\ge _â[c Gaõ aògße _*c cjòkû _aðûZûùeûjú ùjCQ«ò aùQ¦âú _ûf ~òGKò cûC< GùbùeÁ 1984 ciòjûùe @ûùeûjY Keò[ôùf, _â[c cjòkû cjûKûgPûeú KÌ^û PûIßûfû, _â[c cjòkû Wûqe : Kû\´ò^ú Mûwêfò, _â[c cjòkû @ûA._ò.Giþ. @`òie, KòeY ùa\ú, _â[c aâjàûŠ iê¦eú : iêiàòZû ùi^þ, _â[c cjòkû @ùUû WâûAbe iê^òZû ùPû÷]êeú, @fμòK KâúWûe ùgh _~ýðûd _~ýð« _j*ô _ûeò[ôaû KâúWûaò©þ _òUò Chû, _â[c cjòkû MâûŠ cûÁe : ùKûù^eê jμò, _â[c cjòkû Aõfòg Pûù^fþ i«eYKûeú : @ûeZò iûjû, _â[c cjòkû cjòkû MâûŠ Äûcþ UûAUfþ jûifKûeú : iû^ò@û còRðûö @ûùc GVûùe ùKùak _â[c K[û KjêQê; @ûC @^ýcû^u K[û jòiûaKê ù^A ^ûjñêö ùZùa GZòKò Kjòùf ~ù[Á ùja ù~ Gùa bûeZúd ^ûeúcûù^ ùKak _êeêhu ij icKl ^êjñ«ò, @]ôK«ê @ù^K ùlZâùe ^ûñ, iõLýû, MêYùe c¤ @]ôK _âcêL @ûi^ cûWÿòaiòùfYòö ùijò_eò ^ûeúg±Kê _eòbûhòZ Keò[ôaû IWÿò@û cû^u c¤ùe @Q«ò icûR ùiaúùe, cû’ ecûù\aú Gaõ ZêkiúcêŠû, eûR^úZòùe : ai«c¬eú ù\aú I ^¦ò^ú gZ_[ô; iûjòZýùe : Kê«kûKêcûeú iûaZ Gaõ eûRgâú \k ùaùjeû, ^éZýùe : iõ~êqû _ûYòMâûjú I cò^Zò cògâ, PkyòZâùe _ûaðZú ùNûh, KâúWÿûùe : ùRýûZò iê^òZû Kêfê, gâ¡û¬kò iûc«eûd, iwúZùe iê^¦û _…^ûdK I gýûccYú ù\aú, aòPûe_Zòùe : ^ýûdcì©ðò @cúd Kêcûeú _ûXÿú, ^ýûdcì©òð iõRê _Šû, cû]êeú _…^ûdK I aûi«ú ù\aúö _âgûiòKûùe : eì_û cògâ, PòKòiôK jòiûaùe : aúYû ù\B Gaõ ùRýûiÜû ù\B, gòlûaòZþ bûùa _âòd´\û cjû«ò (ùjRcû\ò) IWÿògûùe ^ûeú _âMZòe _Uû«e ^ûjóö Gùa bûeZùe ^ûeúcû^uê @ûA^ akùe _~ðýû¯ Êû]ú^Zû \ò@û~ûAQòö 1992e 73Zc iõùgû]^ @^ê~ûdú eûR^úZò ùlZâùe Zûu _ûAñ iûõi\ I aò]û^ ibûùe 1/ 3 @õg iÚû^ iõelòZ ùjûAQòö bûeZùe _*ûdZeûR @^êÂû^ùe cjòkûcû^u iÚû^ 50% ùjaûKê ~ûCQòö IWÿògû Gjò 50% cjòkûcû^u _ûAñ iõelY Keòaûùe @MâYú eûRýö iaêùlZâùe Gùa cjòkûcû^u _âùag Gaõ ùicûù^ Zûu aé©òùe c¤ ùicû^ue PcZþKûeòZû iéÁò KeòQ«òö Êû]ú^Zû _ìaðe cjòkûcû^u @aiÚû Gùa iõ_ì‰ð _eòa©ð^ ùjûA~ûAQòö Z[û_ò _êeêhcû^ue _âû]û^ý Kcò^ûjóö Gùa ^ûeúcûù^ ^ò~ðûZòZû, ]hðòZû, @aùjkòZûö ^ûeúcû^u _âMZò_ûAñ @ûcKê @ûjêeò @ù^K aûU Pûfòaûe @Qòö Lêiò ù~ ^ûeúcûù^ Gùa ^òR iõ_Kðùe ~ù[Á iùPZ^ ùjùfYòö ^ûeúcêqò @ûù¦ûk^ùe ùicûù^ ^òRKê iûcòf Keò ^òRe \ûaúKê jûif Keòaûùe ic[ð ùjùfYòö 1935 cûyð 2 ZûeòL \ò^ ^ì@û\òfäúùe iùeûRò^ú ^ûAWÿê cjòkûcû^u iõ_Kðùe ù\A[ôaû GK bûhYùe Kjò[ôùf, “cjòkûcûù^ _êeêhcû^ue @ûC jûZjZò@ûe aû ùLk^û Kù‹A ^êjñ«òö cjòkûcûù^ a©ðcû^ ^ìZ^ C^àû\^ûùe I Kcðgqòùe C\þaê¡ ùjûAQ«òö ùicû^uê ù~Cñ \ûdòZß @ûRò_~ðý« \ò@û~ûA@ûiòQò, ùKak ùiZòKò _ûk^ Keò @ûRò ùicûù^ Pûf«ê - Gjû @ûùc Pûjñê ^ûjñêö cjòkûcûù^ @ûA^þ ùlZâùe ajê @iêaò]ûùe i¹êLú^ ùjCQ«ò Gaõ Z\þR^òZ @ù^K KÁ ùbûMêQ«òö @ûRò @ûù¸cûù^ ù\ge ù^÷ZòK, @[ðù^÷ZòK I eûRù^÷ZòK @bòaéŸò _ûAñ _êeêhcû^u ùaKùe ùMûUûG ùaûS ùjûA SêfòaûKê @ûC Pûjñê^ûjñêö” icMâ aògße ^ûeú cêqò , ^ûeú ÊûZªZû Gaõ ^ûeúe _âMZú ^òcù« iùPZ^Zû iéÁò Keòaû @ûce flýö