\ìe\âÁû I KûkRdú ÊûZªaúe iûaeKe

AõùeRcû^ue gûi^e @û]ûeKê W. ic^ßd ^¦ 1857 ciòjûùe ùjûA[ôaû @ûù¦ûk^ ù\ûjfûA ù\A[òfû û Gjò @ûù¦ûk^Kê AõùeR HZòjûiòKcûù^ iò_ûjú aòù\âûj I cêýUò^ò bkò iõmûcû^ ù\A @ûiê[ôùfö AõùeR Z[û @^ýû^ý _û½ûZý HZòjûiòKcûù^ Gjò Êû]ú^Zû @ûù¦ûk^Kê ùicûù^ CZe bûeZe GK ùQûU bûM _~ð« iúcòZ [ôaû GK @ûKiàòK I ^òeêùŸgý iò_ûjú aòù\âûj ùaûfò _âcûYòZ KeòaûKê Pûjêñ[ôùfû VòKþ GZòKòùaùk fŠ^ùe GK 24 ahðúd bûeZúd ~êaK aò^ûdK \ûùcû\e iûaeKe MùahYû_ìaðK GK _êÉK ùfLô AõùeR HZòjûiòKcû^u G_eò \ûaòKê cò[ýû ùaûfò _âcûYòZ Keò[ôùfö ùi Kjò[ôùf Gjû ùKak KòQò @õPkùe iò_ûjúcû^u \ßûeû aòù\âûj ^[ôfû aeõ iõ_ì‰ð ù\ge AõùeRcû^u aòeê¡ùe [ôaû @ûùKâûge _êõRòbìZ _eòYûc [ôfûö Gjû ù\ge @ÌKòQò bûMùe ^ ùjûA iµì‰ð ù\gùe ù~ûR^û* bûaùe ùjûA[ôfûö Gjò _êÉK _âKûgòZ ùjaû \ßûeû AõùeR ieKûe @Zý« búZZâÉ ùjûA~ûA[ôfûö AõùeR ieKûe ùKùZ búZZâÉ ùjûA~ûA[ôfû Zûjû ùMûUòG K[ûeê @^êcû^ Keû~ûA_ûùe ù~ Gjò _êÉK _âKûgòZ ùjaû _ìaðeê ùMûUòG ^êùjñ AõfŠ I bûeZ, \êA- \êAUò ieKûe Gjò _êÉKe _âKûg^ C_ùe _âZòa§K fMûA ù\A[ôùfö G_eò bûaùe iûaeKe ùjCQ«ò RùY G_eò aýqòZß ~ûjûue _êÉK _âKûgòZ ùjaû _ìaðeê \êA-\êAUò ieKûe Gjò _êÉKe _âKûg^ C_ùe _âZòa§K fMûA ù\A[ôùfö GjûiùZß fûfû je\dûf, cýûWc Kûcûu bkò Êû]ú^Zû iõMâûcúcûù^ ^òR c¤ùe ]^ iõMâj Keò Mê¯ bûaùe Gjò _êÉKe _âKûg^ KeûA[ôùfö Gjò _êÉK _ùe bMZ iòõj I @^ý @ù^K Êû]ú^Zû iõMâûcúu _ûAñ ù_âeYûe C› iûRò[ôfûö Gjò Mâ^Ú GùZ ùfûK_âòd ùjûA[ôfû ù~ Êû]ú^Zû iõMâûcúcûù^ GjûKê _êYò Mê¯ bûaùe Q_ûA aûõUòaû @ûe¸ Keò[ôùfö Gjò Mâ^Úeê ù_âeYû fûb Keò @ù^K Êû]ú^Zûe ùa\úùe ^òRKê @ûjìZò ù\A[ôùfö cjûeûÁâe ^ûiòK Ròfäûe bûwêe ^ûcK Mâûcùe R^àMâjY Keò[ôaû iûaeKe aûfýKûkeê jó _âPŠ ù\gbq [ôùfö aò\ýûkdùe _Xê[ôaû icdùe ùi ^òRe Méjù\aúu i¹êLùe _âZòmû Keò[ôùf ù~ RõRòee ùaWòùe [ôaû bûeZcûZûuê ùi ^ò½òZ bûaùe cêq KeûAùaö cûUâòK Keòaû _ùe 1902 ciòjûùe ùi _êùYe `eMêi^ KùfRùe ^ûc ùfLûA[ôùf Gaõ ùiVûùe ùi QûZâcû^u c¤ùe ù\gù_âc RûMéZ Keò @bò^a bûeZ ^ûcK GK iwV^e iÚû_^û Keò[ôùfö ÊûZªaúe iûaeKeu iµKðùe @ù^K Z[ý ejòQò ~ûjû @ûRòe ~êa icûRKê RûYòaû \eKûeö ùi [ôùf RùY AZòjûi _êeêhö ùi @ù^K cûcfûùe _â[c bûeZúd [ôùfö iûaeKe aògße eûRù^÷ZòK AZòjûiùe _â[c eûRù^÷ZòK ù^Zû [ôùf ~ûjûuê \êA R^à (50 ahð)e Kûeû\Še @ûù\g ùjûA[ôfûö AõùeR ieKûeu aòeê*ùe hW~ª Keòaû, aò_æaúcû^uê ijù~ûM Keòaû bkò @bòù~ûMùe iûaeKeuê 50 ahð Kûeûaûi ùNûhYû Keû~ûA[ôfûö ù~ùZùaùk AõùeR aòPûe_Zò ^ýûdûkdùe Zûu aòeê¡ùe Gjò eûd gêYûA[òùf ùiùZùaùk iûaeKe Kjò[ôùf ù~ 50 ahðe Kûeû\Šûù\g ù\A AõùeR ieKûe jò¦êcû^ue _ê^Rð^àe iò¡û«Kê ÊúKûe Keòù^AQ«òö Kkû_ûYòe ^ûc gêYòfû cûùZâ Gùa c¤ geúe gòjeò CùVö ùiùZùaùk iûaeKeuê @ûŠûcû^e ùifêýfûe ùRf (Kkû_ûYò)ùe ùK÷\úcû^u ij @cû^aúd aýajûe Keû~ûC[ôfûö ùiùZùaùk aúe iûaeKeuê Kkû_ûYò _Vû~ûA[ôfûö aúe iûaeKe ùjCQ«ò bûeZúd Êû]ú^Zû @ûù¦ûk^e _â[c eûRù^÷ZòK ù^Zû ~òG iað_â[ùc aòù\gú aÈKê RkûA[ôùfö iûaeKe ùiùZùaùk Êû]ú^ZûKê ^òRe ù¤d ùaûfò ùNûhYû Keò[ôùf ù~ùZùaùk ÊeûR g±e CyûeY Keòaû cjûaò^ûgKê ^òcªY ù\aû ij icû^ [ôfûö 1905 ciòjûùe aw bw _ùe iõ_ì‰ð ù\gùe ù~Cñ @ûù¦ûk^ aýû_ò[ôfû ùiùZùaùk _êùYVûùe iûaeKe iûaðR^òK bûaùe aòù\gú aÈùe @MÜòiõù~ûM Keò[ôùfö Gjû`kùe Zûuê AõùeR cû^u aòeê¡ùe Pûfò[ôaû Kû~ðýKkû_ùe bûM ù^aû @bòù~ûMùe Zûuê cjûaò\ýûkdeê ^òf´òZ Keû~ûA[ôfûö Gjû`kùe ù\gbqòe _âPŠûMÜò KûeYeê bûeZúd aògßaò\ýûkde ùKøYiò C_û]ôeê aõPòZ Keû~ûA[ôaû _â[c MâûRêýGU ( iÜûZK) ùjûA[ôùf aúe iûaeKeö Kò«ê _ùe Zûuê _eúlû ù\aû _ûAñ @^êcZò _â\û^ Keû~ûA[ôfûö Êû]ú^Zû iõMâûcú gýûcRúKé¾ acðûu ijù~ûMùe QûZâaéZò _âû¯ Keò iûaeKe aûeòÁeú @¤d^ Keòaû _ûAñ fŠ^ _jõPò[ôùfö ùi ùiVûùe AŠò@û jûCiùe ejò bûeZúdcû^uê GKûVò Keò[ôùfö AŠò@û jûCi ]úùe ]úùe AõùeR aòùeû]ú Kû~ðýKkû_e ùK¦â ùjaûKê fûMòfûö ùiVûùe ùi `âò AŠò@û ùiûiûAUòe iÚû_^û Keò[ôùfö iûaeKe Êû]ú^Zû iõMâûcú c\^fûf Xòweûue ù_âeYûe C› [ôùfö GK iûaðR^òK Kû~ðýKâcùe ùi ^òÂêe AõùeR @]ôKûeú KRð^ IßûAfòuê gâú Xòweû Mêkò cûeò jZýû Keò[òùfö AõfŠùe ejê[ôaû AõùeR ic[ðK bûeZúdcû^u \ßûeû Xòweûu KéZýe ^ò¦û Keòaû _ûAñ GK ibû @ûùdûRòZ ùjfûö Gjò ibûùe aúe iûaeKe Xòweûu KéZýe ^ò¦û Keòaû _ûAñ c^û Keò ù\A[ôùfö ùKak ùiZòKò ^ùjñ ùi Xòweûu ic[ð^ùe aâòùU^ùe @ù^K i´û\_Zâùe @ûùfLýcû^ ùfLô[ôùfö ùZùa AõùeRcûù^ Xòweûuê `ûgú Lê<ùe SêfûA ù\A[ôùfö _âPŠ ù\gbqò KûeYeê AõùeR ù_ûfòi Zûu _Qùe fûMò[ôfûö fŠ^ùe ejò ùi AõùeR ieKûeu aòeê¡ùe ~ê¡ PkûA[ôùfö Gjû`kùe aúe iûaeKeuê aûeòÁeúe C_û]ô ù\aû_ûAñ @ÊúKûe Keò \ò@û~ûA[ôfûö Gjû`kùe ÊûZªaúe aò^ûdK \ûùcû\e iûaeKe _â[c aûeòÁe [ôùf ~ûjûuê eûRù^÷ZòK KûeYeê aûeòÁee C_û]ô ù\aû _ûAñ c^û Keò \ò@û~ûA[ôfûö GjûaýZúZ iûaeKe _â[c eûRù^÷ZòK aýqò [ôùf ~ûjûue ùcûKŸcû ùjMþVûùe [ôaû @û«RûZòK ^ýûdûkdùe Pkû~ûA[ôfûö KûeY ùi aâòUòg ^ýdûkdKê cû^ýZû _â\û^ KeòaûKê @ÊúKûe Keò ù\A[ôùfö GjûaýZúZ aúe iûaeKe aògße _â[c Kaò [ôùf ~ûjûuê @ûŠûcû^e ùifêýfûe (Kkû_ûYò) ùRfùe KûMR Kfceê aõPòZ eLû~ûA[ôùf iê¡û ùi KûeûMéje _âûPúeùe KõUû \ßûeû KaòZû cû^ ùfLô[ôùfö ùi Zûu \ßûeû fòLôZ \g jRûe _\Kê KŒiÚ Keò aû @^ýu \ßûeû KõViÚ KeûA ^òR ù\g _~ðý« _jõPûA [ôùfö Gjû_ìaðeê ù~_eò CùfäL Keû~ûAQò ù~ ùi aògße _â[c ùfLK [ôùf ~ûjûu _êÉKe _âKûg^ I cê\âY _ìaðeê jó \êAUò ù\ge ieKûe aýû^ fMûA ù\A[ôùfö ÊûZªaúe iûaeKe ùKùZ iûjiú I @û™aògßûiú [ôùf Zûjû RûYòaû _ûAñ Zûu Rúa^e ùMûUòG NUYûe CùfäL Keòaû CPòZ ùjaö fŠ^ùe ejê[ôaû icdùe AõùeRcû^u aòeê¡ùe hWÿ~ª Keòaû @bòù~ûMùe Zûuê 1910 ciòjû cûyð cûi 13 ZûeòL \ò^ Mòe` Keû~ûA[ôfûö Zûuê _ûYò RûjûR Reò@ûùe bûeZ @Yû~ûC[ôfûö RêfûA cûi 8 ZûeòLe K[ûö iûaeKe Gjò \ò^ icê\â c¤ùe _ûYò RûjûReê Wò@ûñ cûeòù\ùfö Zû' _ùe icê\âùe _jñeò-_jñeò icê\â _ûe Keò iûeùifèe C_Kìkùe _jõPò[òùfö ùi bûaò[ôùf ù~ _ìaðaZðú ù~ûR^û @^êiûùe Zûue còZâcûù^ icê\â ZUùe _jõPò[ôùaö ùZùa Zûue còZâ cû^u ùiVûùe _jõPòaûùe KòQò aòk´ ùjûA~ûA[ôfûö ùZYê ù_ûfòi Zûuê _êYò Mòe` Keòù^A[ôfûö Zûu Rúa^e Gjò NUYû Zûue @\cý iûjie _eòPd \òGö aúe iûaeKe @ù^K Êû]ô^Zû iõMâûcú I aò_æaúcû^ue ù_âeYûe C› [ôùfö ùZYê AõùeR ieKûe ZûuVûeê Lêa bdbúZ [ôùfö AõùeR ieKûe iûaeKeuVûeê ùKùZ bdbúZ [ôùf, Zûjû Z}ûkú^ AõùeR ieKûeu _Zâeê ÆÁ ùjûA~ûGö Kkû_ûYòùe Kûeûaûi ùbûM Keê[ôaû iûaeKe I Zûu bûAuê ù~ùZùaùk cjûeûÁâe ùKøYiò ùRfKê iÚû^û«eòZ Keòaû _ûAñ \ûaò Keû~ûC[ôfû, ùiùZùaùk aù´ ieKûeue Méj aòbûM _leê aòùeû] Keû~ûA[ôfûö aù´ ieKûe _leê GK _Zâ ùfLô Kêjû~ûA[ôfû ù~ G_eò Keòaû \ßûeû @ûù¦ûk^ _ê^aðûe ùRûe\ûe ùjûA_ûùeö aúe iûaeKee RùY \ìe\âÁû [ôùfö ùi KûkRdú [ôùfö AõùeRcû^u \ßûeû _âPûe Keû~ûC[ôaû cò[ýûKê ùi cûZâ 24 ahð adiùe bêf ùaûfò iûaýÉ Keò[ôùfö Gjûij fl fl aò_æaúue ùi [ôùf ù_âeYûe C›ö ùZYê ÊûZªaúe iûaeKeu Rd«ú @aieùe Zûu \ßûeû Keû~ûA[ôaû Kû~ðýMêWòKe cìfýûu^ Keû~òaûe @ûagýKZû ejòQò, ~ûjû`kùe ù\gùe @ûMûcú _úXò Gjû\ßûeû ù_âeYû fûb Keò _ûeòùaö