~êM_êeêh Êûcú aòùaKû^¦

aògße @ù^K cYòh R^àMâjY Ke«ò I Kûk alùe céZêýaeY Ke«òö ~êM _ùe ~êM MWò Pûùfö ùKjò Zû'e jòiûa eL«ò ^ûjó Kò´û ùKjò c¤ iað\û iàeY Ke«ò ^ûjòñö cûZâ GcòZò ùKùZK aýqò @Q«ò, ù~Cñcû^uê icùÉ iað\û cù^ eL«òö ùijòcûù^ jó _âKéZùe cjûcû^aö ùicû^u Kû~ðýKkû_, @ûPûe, aýajûe I ZýûM icMâ cû^a icûRe @û\eYúd ùjûA ejò~ûG ö Cq \ìe\âÁû cjûcû^a cû^u R^à I céZêý \òai iaê \ò^ _ûAñ iàeYúd ùjûA ejò~ûG I ùicû^u R^à I céZêý \òai iaðZâ _ûk^ Keû~ûGö ù\g aû RûZòe iõKUcd icdùe Gjò_eò cjûZàûcûù^ R^àMâjY Keò ^òRÊ Kû~ðýûakú \ßûeû RûZòe Z[û ù\ge iõKU \ìe Keò[û«òö bûeZe Gjò_eò RùY aýqòZß ùjCQ«ò ~êM_êeêh Êûcú aòùaKû^¦ö ÊûcúRú 1836 ciòjû Rû^êdûeú 12 ZûeòL ù_øh iõKâû«òùe _êYý _âbûZ 6N<û 33cò 33ùiùKŠùe aògß^û[ \©u Jeheê I bêaù^gßeú ù\aúu Mbðeê R^àMâjY Keò[ôùfö cûZû bêaù^gßeúu aògßûi Kûgúe aúeùgße @^êKμûeê Gjò ùZRÊú _êZâ fûb Keò[ôùfö ùg÷gaùe ÊûcúRúu ^ûc [ôfû ^ùe¦â ^û[ö Zêkiú \êA _Zâeê aûiòfû _eò Zûu cj^údZû _òfûUò \ò^eê jó RYû_Wò[ôfûö Zûue ùc]û, ùZRÊú, iûjûi, Êû]ú^ cù^ûbûa, jé\daû©ðû I a§ê _âúZò \ßûeû icùÉ @ûKéÁ ùjC[ôùfö ùi iað\û ]cðúd ùPZ^û @û¤ûZàòK Zé¾ûùe ^òcMÜ ejê[ôùfö _âZò\ò^ ùgûAaû _ìaðeê @nêZ ùRýûZò \gð^ Keê[ôùfö iað\û ÊûcúRú eûc-iúZû I gòauê _ìRû Keê[ôùfö adi aXÿòaû ijòZ _òfûUò \ò^eê aòbò^Ü ]eYe @û¤ûZàòK _êÉK _V^ Keòaû `kùe @Ì adiùe Mbúe Pò«ûgúk ùjûA_Wòaû ù~ûMêñ i^Üýûi Rúa^ _âZò @ùjZêK @ûKhòðZ ùjûA_Wòùfö _eòYZò Êeì_ i^Üýûi Rúa^ ùcûj I Rúa RMZ _âZò ccZßùaû] Zûu PeòZâe akò ^ò\gð^ö gòlû aòhd @ûùfûP^û Kùf RYû~ûG ^ùe¦âue iàeY gqò _âLe [ôaûeê ~ûjû _Xÿê[ôùf Zûjû iaê\ò^ _ûAñ cù^ ejò~ûC[ôfûö ùi @Ì adiùe AõeûRú, iõÄéZ, awkû I IWÿò@û bûhûùe @Mû] mû^ _ûA[ôùfö @Ì adieê iõÄéZe cêMÛ ùaû] aýûKeYKê cêLiÚ Keò iûeò[ôùfö ^ùe¦âue _ûV _âZò @ûiqò ù\Lô Zûu _òZû I cûZû Q@ ahð adiùe _âû[còK aò\ýûkdùe ^ûc ùfLûA[ôùfö aò\ýûkde aò\ýû @]ýd^ Gaõ MéjgòlKu @ûgúaðû\ _ûA ^ùe¦â _ûV _Xÿûùe Lêaþ c^ ù\A[ôùfö _âû[còK gòlû _eòicû¯ò _ùe ^ùe¦â ùcùUâû_fUû^ A^þÁòPêýUùe ^ûc ùfLûA[ôùfö ùiVûùe _âLe iàeY gqò ù~ûMêñ ùgâYúùe _â[c ùjûA Mêeêcû^uê PKòZ Keò @Zý« @û\eYúd QûZâ bûaùe _âZòbûZ ùjûA[ôùfö _êeÄûe aòZeY ibûùe aò\ûdKûkú^ QûZâQûZâúcû^uê @bò^¦^ Keòaû \ûdòZß Zûu C_ùe ^ýÉ [ôfûö Cq ibûùe ù\ge aòLýûZ aûMàú _âae ÊMðZ iêùe¦â^û[ aû^ûRðú C_iÚòZ [ôùfö ibû C_ùe ^ùe¦â _âûd @]N<û Êbûa iêfb bwúùe gòlKu MêYûakú a‰ð^û Kùfö iêùe¦â ^û[þ Zûu bûhYùe i«êÁ ùjûA bìdiú _âgõiû Keò[ôùfö ùKøYiò KûeYeê Äêfe QûZâQûZâúcû^u c¤ùe MŠùMûk ùjùf ^ùe¦â^û[ Zûuê C©c K[û I ù_øeûYòK C_ûLýû^ Kjò @Zý« iek bûaùe icû]û^ Keò ù\C[ôaûeê QûZâQûZâú Vûeê @ûe¸ Keò _òZû, cûZû I MêeêRúcû^u Vûùe ùi @Zò @û_Yûeö _òfûUò \ò^eê ùi ù~_eò iûjûiú, gû«, iek ùicòZò iûjûiú I aê¡òcû^ö ^ùe¦â aò\ýû @]ýd^ Keòaû ijòZ iwúZ, ^ûUK ù^øKûPûk^û, fûVòPûk^û I aqéZû _âZòù~ûMòZû MêWòKùe @õgMâjY Keò _â[ciÚû^ @]ôKûe Keê[ôùfö ùKùZK RUòk _âgÜKê ajê aògòÁ aýqò icû]û^ ^ Keò_ûeòaû iÚùk ^ùe¦â iek bûaùe Zûjû icû]û^ ^ Keò_ûeòaû iÚùk ^ùe¦â iek bûaùe Zûjû icû]û^ Keò_ûeê[ôùfö 1879 LâúÁû±ùe cûZ@Ve ahð adiùe _âùagòKû _eúlûùe C©ú‰ð ùjûA ù_âiòùW^èò KùfRùe ^ûc ùfLûA[ôùfö ùiVûeê KéZòZße ij _ûg Keò[ôùfö Zû'_ùe Zò^òahð @ûùi´ä A^þÁòPêýUùe _ûV _Xÿò iûeòaû _ùe G`G, aòG I _ùe aòGf @¤d^ Keò _â[c ùgâYúùe _â[c ùjûA C©ú‰ð ùjûA[ôùfö G`.G _eúlû _ìaðeê ùi còfþ jêýc aûeaûWðu \ûgð^òK Mâ^Úcû^ @¤d^ Keò[ôùfö ùRù^eûf @ûùi´äò KùfRe Z}ûkú^ @¤l GKû]ûeùe _ŠòZ Kaò Z[û \ûgð^òK [ôùfö KùfRe GK ibûùe aqéZû _â\û^ KeûMfûö Cq ibûùe ^ùe¦â ^û[ i«êÁ ùjûA @¤l Cfòdc ùjÁòw cZ ù\A Kjò[ôùf - ""^ùe¦â^û[ ùjCQ«ò RùY C}éÁ \ûgð^òK QûZâö Rcðû^ I AõfŠe aògßaò\ýûkd cû^ ù\LôaûKê Mùf Zûu _eò ùc]ûaú QûZâ còkòaû @i¸a ö'' 1881 ciòjûùe ^ùb´e cûi 6 ZûeòLùe iêùe¦â ^û[ còZâu WûKeûùe gâúeûcKé¾ ù\a gòcêkò@û MâûcKê @ûiêQ«ò RûYò ^ùe¦â ^û[ @û^¦òZ ùjûA_Wòùfö _êYò ùiVûùe Zûuê bR^ Mû^ KeòaûKê _Wòa gêYò @û^¦e iúcû ejòfû ^ûjòñö ^ùe¦â ^òRKê _âÉêZ ùjûA eûcKé¾u @ûiòaû aûUKê C›êKZûe ijòZ Pûjó ejòùfö ^ùe¦â ^û[ ùiùZùaùk G`G _eúlû ^òKU ùjûA[ôùf c¤ @ù^K \ò^eê Pûjó ejò[ôaû @ûgû _ìeY ùja, ùZYê ùi iòcêkò@û MâûcKê ~òaû ^òcù« iÚòe Kùf ö ùi eûcKé¾uê @ûLô _êeûA ù\Lôùa Gaõ c^ùe Cuò cûeê[ôaû Bgße i´§úd _âgÜe C©e _ûA_ûeòùaö eûcKé¾ _ecjõi gòcêkò@û Mâûcùe @ûiò _j*ôaû _ùe ^ùe¦â GK ^ò Cqò I GKûMâZû ijòZ \gð^ Kùfö ^ùe¦âue @^êeûM, iek ^òÂû_e @ûPeY I bqò_ì‰ð bR^ gêYò eûcKé¾ @Zý« Lêiò ùjûA[ôùfö @_e _lùe eûcKé¾ _ecjõiue c]êe aû©ðû, iek fûkòZý aýajûe, ùiÜj_ì‰ð @ûPeY, ^òÃ_U Pò«û]ûeû ^ùe¦â ^û[uê @û_ýûdòZ Keò[ôfûö eûcKé¾ ùiVûeê ù`eòaû icdùe ^ùe¦âu _eòPd _Pûeò aêSò Kjò[ôùf - ""ùe Bgße _âûY ^ùe¦â ^û[ ! Zêùc \lòùYgße ~ûA ùcûùZ ù\Lû Keòaö'' ~ûjûu K[û gêYò cù^ cù^ Mêeê ùaûfò bûaò ù^A[ôùf Zûueò ^òcªY gêYò Lêaþ @û^¦òZ ùjùfö Zû_ùe G`G _eúlû ù\A C©ú‰ð ùjaû_ùe Mêeêu \gð^ Keòaû ^òcù« \lòùYgße ~ûZâû Kùfö ùiVûùe ùi Mêeê eûcKé¾uê \gð^ Keò iûÁûw _âYò_ûZ ùjùfö eûcKé¾ù\a ^ùe¦âuê Zûu ^òKUùe aiûA bR^UòG Mû^ KeòaûKê Kjòùfö Mêeêu @ûù\gùe ^ùe¦â aâûjà icûRe "c^ Pûf ^òR ^òùKZ^' bR^Uò MûA[ôùfö Zûjû gêYò eûcKé¾ _ecjõi ù\a @Zý« _âúZ ùjùfö @_e _lùe Mêeêù\au Vûeê ùi RûYòaûKê Pûjòñùf Bgße _âû¯ò i´§ùeö ^ùe¦â Mêeêuê _Pûeòùf - ""@û_Y K'Y bMaû^uê ù\LôQ«ò ? Zû'e C©eùe eûcKé¾ Kjò[ôùf - "jñ cêñ Zûuêbûaùe Zûuê ù\ùLö Zêùc ~\ò ù\LôaûKê Pûjñ, ZêcKê c¤ ù\LûA_ûùeö'' eûcKé¾ue Gjò C©eùe ^ùe¦â @û½~ðý ùjûA Zûue _aòZâZû, ZýûM, ^òÂû I @û]ýûZàòKZû i´§ùe RûYòiûeòaû _ùe Zûu gòhýZß MâjY Keò[ôùfö @_e_ùl gâú eûcKé¾ c]ý RûYò_ûeò[ôùf ^ùe¦â^û[ ^e-Ehòue @aZûe, _é[ôaúKê IjäûA @ûiòQ«ò Zûue bûa _âPûe Keò cYòhe \êüL \ìe Keòaû ^òcù«ö ^ùe¦â Pûeò ahð gâúeûcKé¾u gòhýZß MâjY Keò Zûueò ù~ûMýZû akùe @ù^K @û¤ûZàòK @^êbìZò _âû¯ ùjûA[ôùfö 1884 ù`aédûeú 25 ZûeòLùe Zûu _òZûue @Kûkùe aòùdûM ùjaû_ùe _âPŠ @û[ôðK KÁùe _Wò[ôùf c]ý ùa÷eûMý Pò«û]ûeû Kcò^[ôfûö 1885ùe gâúeûcKé¾ KY× KKðU ùeûMùe @ûKâû« ùjaûeê PòKò›û ^òcù« Zûuê _â[ùc gýûc_êe I _ùe Kûgú_êe C\ýû^aûUúKê iÚû^û«eòZ Keû~ûA[ôfûö Gjò C\ýû^ùe ^ùe¦â ^û[ Zûue MêeêbûAcû^uê ù^A gâúeûcKé¾u ùiaû Gaõ @û¤ûZàòK Z_iýûùe ^òcMÜ ejòùfö GK\û ^ùe¦â^û[ eûcKé¾uê RYûAùf ùi gêKù\au bkò \ò^eûZò ^òaòðKÌ icû]ôùe aêWò~òaûKê Azû KeòQ«òö ùiZòKòùaùk ^ùe¦â^û[uê eûcKé¾ Kjòùf - ^ùe¦â ^û[ ùKak ^òRe cêqò aû icû]ô @û^¦ _ûAñ ù\j]ûeY Keò @ûiò^ûjû«ò, ùi aòeûU aUaél bkò ùjùa, ~ûjûe QûAùe _é[ôaúe cYòh gû«ò fûb Keòùaö Kûgú_êeùe \òù^ ^ùe¦â^û[ ]cðRúa^e iùaðûy C_faþ]ô ^òaòðKÌ icû]ôiÚ ùjûAMùfö Zû'_ùe icû]ô bûwòaû _ùe gâúeûcKé¾ Gjò C_f²òe ^òR _ûLùe eLô Kjòùf - RMZ _âZò ^ùe¦â^û[ue K©ðaý ù~ùZùaùk ùgh ùja ùiùZùaùk ùi ^òR jûZùe Gjò C_f²ò ^òaòðKÌ icû]ôe \ßûe _^êaðûe ùLûfòù\ùaö @^ýùMûUòG \ò^ Kûgò_êeùe KûMRe C_ùe eûcKé¾ CùfäL Kùf - ^ùe^þ gòlû ù\aö bûeZe ù~Cñ gûgßZ @û¤ûZàòK @û\gð ùi ^òR Rúa^ùe eì_ûdòZ KeòQ«ò ZûKê ^ùe¦â^û[ jòñ RMZùe _âPûe Keòùaö ^ùe¦â ^û[ aûeY Keòaûeê gâú eûcKé¾ Kjòùf - ""ùZûe jûW Keòaö' GK\û gâúeûcKé¾ ùa÷¾a ]cð i´§ùe _~ðýûùfûP^û KeòaûKê ~ûA Kjòùf "Rúùa \dû ^êùjñ, gòa mû^ùe Rúae ùiaûö' ^ùe¦â^û[ @û^¦òZ ùjûA Kjòùf VûKêeu K[ûùe @ûRò @nêZ @ûùfûK ù\LûMfûö ùZYê Gjò iZýKê iõiûee iaê@ûùW _âPûe Keòaò ùaûfò Pò«û Kùfö aòùaKû^¦u _âùZýK Kû~ðý gâúeûcKé¾u ^òùŸðgòZ [ôfûö ÊûcúRú cû^aùiaû cû]ýcùe cû]a C_ûi^ K[ûKê MêeêZß ù\C[ôùfö ùZYê MêeêbûAcû^uê GKZòâZ Keò GK iõN _âZòÂû Keòaû ^òcù« aòùaKû^¦uê ^òùŸðg ù\A[ôùfö gâúeûcKé¾u 1886 ciòjû @MÁ 16 ZûeòL \ò^ ù\jZýûM ùjûA[ôfûö eûcKé¾u ù\jû«e KòQò \ò^ _ùe ^ùe¦â^û[ ùKùZRY MêeêbûAuê GKZâòZ Keò aeûj^MeiÚ ùMûUòG _êeêYû bwû NeUòùe gâúeûcKé¾ cV _âZòÂû Kùf ö \ûeò\âý, \êüL, \êŸðgû c¤ùe ùiVûùe ùNûe Z_iýû, Kú©ð^, bR^, gûÈ @ûùfûP^ûùe \ò^ @ZòaûjòZ Keê[ôùfö 1887 ciòjû Rû^êdûeúùe ^ùe¦â ^û[ I Zûu \g RY MêeêbûA i^Üýûi \úlû ù^A[ôùfö ^ùe¦â^û[u ^ûc \ò@ûMfû aòaò\òhû^¦ ö i^Üýûi \úlû _ùe ÊûcúRú Gaõ i^Üýûiú MêeêbâûZûcûù^ ùaùkùaùk _eòaâûRK bûaùe aêfê[ôùfö ùKùZùaùk GKêUò@û Z @ûC ùKùZùaùk GKZâ ùjûA bâcY Keê[ôùfö