ùRýûZòRðMZe \êA @_©ðýûYò _VûYò I aûAùKûk

bMaû^u ùa÷PòZâcd iéÁòe ejiýKê ùb\ KeòaûKê \êaûðe _âdûiKeò ù~Cñ ùKùZRY Kò*òZ RûYòaûùe ilc ùjûAQ«ò I Zûjû c^êhý icûRe KfýûYûù[ð C›Mð Keò~ûAQ«ò ùicû^u c¤ùe ‘_VûYò iûc«’ I ‘_ŠòZ aûAùKûkò’ @^ýZc û @ûc ù\g bûeZahð cjû^ GøZòjý _eµeûùe iê\éX û @û¤ûZàòKZû G ù\ge cìkcª û iþéÁòe iRð^û I cYòh Rúa^ \gð^e Z©ß gâúc\þ bûMaZþ MúZû, gâúc\þ bûMaZ, eûcûdY, cjûbûeZ, ùRýûZòh gûÈcû^u \ßûeû _eò_éÁ û @û¤ûZàòKZû\ßûeû cYòh ^òR Rúa^ùe iù«ûh fûb Keò Rúa^Kê iû[ðK KeûG û @^ý[û Mæû^ò, \êüL, ~ªYû I jû jêZûg c¤ùe cYòh Rúa^ ùjûA~ûG ^òe[ðK û Gjò cjû^ aòmû^e CnûaK ùjCQ«ò bûeZúd iõÄéZòùe R^àòZ cjûc^òhúcûù^ û ùRýûZòaòðmû^ ùjCQò @û¤ûZàaòmû^e GK aòùgh @w û Gjûe \êAUò aòbûM ùjCQò MYòZ ùRýûZòh I `kòZ RýûZòh û cêq KY×ùe icÉ IWògûaûiú ÊúKûe Keòùa ù~ Gjò mû^ \ßûeû IWògûKê ~òG aògß \eaûeùe _âZòÂòZ KeûA _ûeòQ«ò ùi ùjCQ«ò ^ò\ßð¦ßùe ‘_VûYò iûc«’ I ‘_ŠòZ aûAùKûkò’ û _VûYò iûc« MYòZ ùRýûZòhùe _âZòÂûfûb Keò[ôaû ùaùk _ŠòZ aûAùKûkò `kòZ ùRýûZòhùe ^òRe _eûKûÂû ù\LûA _ûeò[ôùf û MYòZ ùRýûZòhe bò©ò C_ùe `kòZ ùRýûZòh _âZòÂòZ û _VûYò iûc«ue ù~ `kòZ ùRýûZòh mû^ ^ [ôfû aû _ŠòZ aûAùKûkòue MYòZ ùRýûZòhùe mû^ ^ [ôfû Zûjû ^êùjñ Kò«ê ùicû^ue cêLý iû]^û aû MùahYû ~[ûKâùc MYòZ I `kòZ ùRýûZòh [ôfû û ùZùa G \êARYu c¤ùe [ôfû @nêZ iõù~ûM I iûc¬iý û 1835 ciòjû ù_øh Ké¾@Ácú Zò[ô, MWRûZ LŠ_Wûùe GK eûRaõgùe cûZû aòhÜëcûkú I _òZû gýûca§ê iòõju ùKûkcŠ^Keò CKôk ùRýûZòðaòmû^ @ûKûgùe @ûaòðbûa ùjùf GK C{k ùRýûZòà ‘_VûYò iûc«’ û LŠ_Wûe Lê<_Wû cjûù\au Ké_ûeê R^àfûb Keò[ôaûeê ^ûc Zûue P¦âùgLe, _ìaðeê Zûu bûA I bCYúue @Kûk céZýê ùjûA[ôaûeê ~ce Kîe\éÁòKê GWûAaû_ûAñ _VûYKê aòKâò Keû~ûA[ôaûeê Zûue @_©ðýûYò ^ûc [ôfû ‘_VûYò’, eûRaõgR ùjZê ‘iûc«’, _êeúe eûRûu \ßûeû 1866 ciòjûùe ‘jeòP¦^ cjû_ûZâ’ C_û]ôùe bêhòZ I aògßKê Zûue iaðùgâ @a\û^ ‘iò¡û« \_ðY’ _ûAñ aâòUògþ ieKûeu \ßûeû 1893 ciòjûùe ‘cjûcùjû_û¤ûd’C_û]ôùe bêhòZ ùjûA[ôaûeê ^ûc Zûue ‘cjûcùjû_û¤ûd P¦âùgLe iòõj jeòP¦^ cjû_ûZâ iûc«’ö 1904 ciòjûùe iûc«u ù\jaiû^e VòKþ 4ahð _ùe Zû16.12.1908e ùijò ù_øh Ké¾ @Ácú Zò[ôùe M¬ûc Ròfäû ^òKUiÚ LfòùKûUe aûfêùugße Mâûcùe R^à ù^A[ôùf aûAùKûkò û ‘_VûYò’u bkò Zûue c¤ @_©ðýûYò ^ûc [ôfû ‘aûAùKûkò’, ù~Cñ ùKûkò LûAùf ~c c¤ aûA@û ùjûA~ûG û 1936 ciòjûùe ùRýûZòaòð\ýûùe _ûe\gðòZû _ûAñ LfòùKûU cjûeûRû Zûuê ‘ùRýûZòh aògûe\’, iõÄéZùe gòlKZû I ùRýûZòhaò\ýûùe _ûŠòZý [ôaûeê ùi [ôùf _ŠòZ I aâûjàY _â\ú¯ Kêcûe aògßûk Kêke ‘cjû_ûZâ’ C_û]ô aû C_^ûc ùjZê ^ûc Zûue ‘ùRýûZòh aògûe\ _ŠòZ aûAùKûkò cjû_ûZâ’ö gòlû_âû¯ò _ûAñ _VûYò ùKøYiò aò\ýûkdKê ~ûA ^ _ûeò Zûue _òZû I @^ýû^ý _ŠòZuVûeê aò\ýû gòlûfûb Keò ù_û[ôùe fòLôZ iõÄéZ aýûKeY, Kûaý, ^ûUK, iáZògûÈ, iõjòZû I iò¡û« ùRýûZòh @¤d^ Keò[ôùf û gêb cêjì©ðùe bêfþ ejòùf ]cð Kû~ðý _Š jêG û _ìað _âPkòZ _û¬òùe ZîUòKê iõùgû]^ Keòaû_ûAñ c^akûA cûZâ 14ahð adieê ùi iò¡û« Mâ^Ú @¤d^ I MùahYû Keò[ôùf û \úNð 23 ahðe @Kæû« _eògâcùe Mâj^lZâue MZòaò]ôKê flý Keò ùi ‘iò¡û« \_ðY’Mâ^Ú eP^û Keò[ôùfö @û[ôðK \êeaiÚû ù~ûMê _ûŠêfò_ò ùghùjaûe 7ahð _ùe ùKùZK eûRûu _éÂù_ûhKZûùe I ùeùb^èû cjûaò\ýûkde Z\û^ú«^ _âû¤û_K ù~ûùMg P¦â eûd aò\ýû^ò]ôu AõeûRúùe 60_éÂû i´kòZ cêLa§ ijòZ Gjû 1899 ciòjûùe _âKûg _ûAaû_ùe ùi _ûfUòMùf RùY @û«RðûZòK LýûZòiµ^Ü ùRýûZòaòðmû^ú û Gjò Mâ^Úùe ùi _¬òKû _âÉêZò _âYûkú \gðûAQ«òö Gjò _âYûkúKê @^êieY Keò _âÉêZ _û¬ò @ûRò iê¡û IWògûe _êeú RM^Üû[ c¦òe Z[û IWògûe _êe_fäúùe _âPkòZ û ùijò_eò aûAùKûkò _âûd 14 ahð adiùe @Ác ùgâYú _ûiþ Keò @û[ôðK @aiÚû Êzk ^ [ôaûeê _âû[còK Äêfþùe gòlKZû Keò[ôùf û ùi Zûu @Rû I cûcêñuVûeê iõÄéZ I ùRýûZòh gòlû Keò[ôùf û PûKòeòùe ùUâ^òõ icdùe ^òcLŠòe RùY aýqòuVûeê 57LŠ iõÄéZ ùRýûZòh Mâ^Ú iõMâj Keò ùi iaêKê Z^Ü Z^Ü Keò aòùgæhY Keò[ôùf I IWÿò@ûùe bûhû«eòZ Keò ùRýûZòüiûe eZÜûakú 3LŠòe _ûŠêfò_ò _âÉêZ Keò[ôùf, ~ûjû `kòZ ùRýûZòhe G^þiûAùKäû_Wò@û Kjòùf @Zýêqò ùja ^ûjó û Gjò icd [ôfû Zûu iû]^ûe icd û Zû15.01.1934ùe aòjûee _âkdueú bìcòKµ ùjaû NUYûe baòhýaûYú Keò Zû26.07.1933ùe IWò@û i´û\_Zâ ‘ù\÷^òK@ûgû’ I Zû 4.08.1933ùe AõeûRú _ZâòKû ‘^ýê IWògû’ùe _âKûg Keò[ôùf û Gjò baòhýaûYú VòKþ ùjaû _ùe Zûue LýûZò ù\g I aòù\gùe RùY aògòÁ ùRýûZòh bûùa aýû_ò~ûA[ôfû û cûZâ 25 ahð adiùe bìcòKµe 7cûi _êaðeê VòKþ baòhýaûYú Keò icÉuê PcZþ}éZ Keò ù\A[ôùf ~ûjû aòmû^ _lùe @ûRò c¤ i¸a ùjûA_ûeò^ûjóö GZ\þaýZúZ ÊZª IWògû _âù\g MV^, \òZúd aògß cjûice, bûeZe Êû]ú^Zû AZýû\ò @ù^K NUYûe i`k baòhýaûYú Keò[ôùf û 1949ùe @ù~û¤û iõÄéZ icòZò ‘ùRýûZòh bûÄe’, 1968ùe C}k iûjòZý GKûùWcú C_ûd^,1975ùe bêaù^gßeiÚ iûc« P¦âùgLe iáZò_eòh\ Ze`eê _â[c ‘ùRýûZòaòð\ýû aûPÆZò’ C_û]ôùe bêhòZ ùjûA[ôùf û ùi GKû]ûeùe RùY _âLýûZ ùRýûZòaðò\þ, _ŠòZ, gòlK, icûRùiaú, Êû]ú^Zû iõMâûcú I MùahK [ôùfö Cbdue [ôfû K^ýû eûgò I Kê¸ fMÜ û _VûYò eûR_eòaûeùe R^à ùjûA[ôaû ùaùk aûAùKûkò LfòùKûU cjûeûRûue _éÂù_ûhKZû fûb Keò[ôùf I eûR^úZò _âZò @ûKéÁ ùjûA aò]û^ibûùe _âZò\ߦßòZû Keò[ôùfö Cbùd @^êba Keò[ôùf ù~ ù\÷aúKé_û aò^û ùRýûZòaòð\ýû iû]^û @i¸a û GYê _VûYòue AÁù\aZû _âbê RM^Üû[ [ôaû ùaùk aûAùKûkòue AÁù\aú [ôùf cû’ ^ûeûdYú û Cbdue iõÄéZùe @Mû] mû^ [ôfû û _VûYò ^òRe iò¡û« \_ðYKê iõÄéZùe ùfLô[ôaû ùaùk aûAùKûkò iõÄéZùe ùfLû[ôaû Mâ^ÚiaêKê cûZébûhû IWò@ûùe bûhû«eòZ Keò[ôùf û `kùe IWògûe _êe_fäúùe _âùZýK Nùe ùRýûZòhaò\ýû @û\éZò fûb Keò[ôfû û Cbdue gòlûMZ ù~ûMýZû ùiùZ @]ôK ^ [ôfû û cûZâ ^òRe ]úgqò I ù\÷aúgqò akùe ùRýûZòaòðmû^ ùlZâùe @iû¤ iû]^ Keò[ôùfö 1904 ciòjû ùRý ck Ké¾\ßû\gú MZ Zâùdû\gú Zò[ôùe iûc« ^òRe @«òc \òai RûYò Gjûe 13\ò^ _êaðeê _êZâ M\û]eKê iûwùe ]eò gòaòKûùe _êeú @ûiò ^úkPKâKê Pûjó Pûjó ù\jZýûM Keò[ôùf û ùijò_eò 1977 ciòjû Wòùi´e 19 ZûeòLKê ^òRe céZýê icd ùaûfò RûYò_ûeò aûAùKûkò Zû’e 5\ò^ _êaðeê _êeú~ûA RM^Üû[uê \gð^ Keò[ôùf I ^òRe c^K[û Kjò[ôùf û Gjû [ôfû Zûue ùgh \gð^ û Cbùd 69 ahðùe Ajfúkû i´eY Keò[ôùfö i^ûZ^ ]cð _ê^R^àùe aògßûi eùL û bMaû^ gâúKé¾ gâúc\ bMa\þ MúZûùe KjòQ«ò ùKøYiò aòhdùe iû]^û Keê Keê ~\ò cYòhe céZýê jêG ùZùa Zûe _e R^àùe ùijòVûeê Zûe iû]^û @ûe¸ ùjûA[ûGö ùRýûZòh gûÈ cêLýZü \êAbûMùe aòbq ùMûUòG MYòZ I @^ýUò `kòZö iûc« RûYò_ûeò[ôùf ùRýûZòh gûÈe aòhd GùZ aògûk ù~ ùMûUòG R^àùe Zûjû iû]^û Keòaû KÁKe û iûc« MYòZ ùRýûZòhùe iû]^ûeZ [ôaû ùaùk aûAùKûkò `kòZ ùRýûZòhe iû]Kö MúZûe Cqò @^ê~ûdú _VûYò iûc« Zûue @]êeû Kû~ðýKê iõ_ì‰ð Keòaû_ûAñ aûAùKûkò bûùa ]eûaeY Keò[ôùf ùaûfò Kjòaû VòKþ ùja ^ûjóKò