aòzò^ÜZûaû\úu Pûf¨ aò`k

aòzò^ÜZûaû\úu Pûf¨ aò`k R¹ê Kûgàúeùe 3ahð Zò^ò cûie _òWò_ò I aòùR_òe bûMê@ûkúùe Pûfò[ôaû ùcjaêaû cê`¨Zò ieKûeeê Rê^ cûiùe aòùR_ò ic[ð^ _âZýûjûe Keòaû _ùe eûRýùe eûRý_ûku gûi^ fûMêùjûA[ôfû G[ôij ùiVûùe GK_âKûe eûRù^÷ZòK gò[ôkZû @ûiò~ûA[ôfû û _eÆeKê @iìdû Keê[ôaû Kûgàúe býûfòe \êA _âcêL \k Rû¹ê Kûgàúe _ò_êfè ùWùcûKâûUòK _ûUðò (_òWò_ò) I Rû¹ê-Kûgàúe ù^i^ûf K^`ùe^è (G^þiò) aòMZ 5 cûi c¤ùe ùKøYiò _âKûe aêSûcYûiÚòZòKê @ûiò_ûeòùf ^ûjó û aòùR_ò aò^û G \êA gqò _eÆe ij jûZ^còkûA @^ýZc \k KõùMâi ij cògò ieKûe Keòaû iÚòZòùe ^[ôùf û aòùR_ò aòùeû]ùe aòPûeMZ \éÁòeê _òWò_ò,G^þiò I KõùMâie c^ ùck LûC[ôùf c¤ aòMZ 5cûi c¤ùe ùicû^u c¤ùe ùKøYiò _âKûe @ûùfûP^ûe _eòùagaò iéÁò ùjûA^_ûeòaû icÉuê @û½~ðý PKòZ Keò[ôfû Lûfò ùiZòKò ^êùjñ ùicûù^ Rû¹ê Kûgàúe aò]û^ibûKê bw Keòaû _ûAñ \ûaò Keò@ûiê[ôùf û AZò c¤ùe eûRý_ûk gûi^e _â[c 6cûi _ìeòaûe icd @ûiò~ûA[ôfû û Kò«ê Kûgàúe ùlZâe @^ý GK ùQûUò@û \k _ò_êfè K^`ùe^èe iRû\ ùfû^ ù~còZò aê]aûe eûRý_ûkuê _Zâ ùfLò aòùR_òe 25aò]ûdKu ij Zûu \ke \êA i\iý I @^ý @Ve aò]ûdKu ic[ð^ Zûu ij @Qò ùaûfò \ûaò Keòaû ij Zûuê ieKûe MV^ Keòaû _ûAñ iêù~ûM ù\aû_ûAñ _Zâùe CùfäL Keò[ôùf û ieKûe MV^ _ûAñ @ûagýK ùjC[ôaû iõLýûMeòÁZû Vûeê @]ôK i\iýu ic[ð^ @Qò ùaûfò iRû\ \ûaò Keò[ôùf û aûiþ Gjû_ùe Rû¹ê-Kûgàúee eûRù^÷ZòK _ûYò_ûMùe _ûeû @_âZýûgòZ bûùa C¡ßðMûcú ùjûA[ôfû û ù~Cñ Zò^ò \k ~[û G^þi, _òWò_ò I KõùMâi ieKûe MXòaû _ûAñ _eÆeKê KùYAKò aò Pûjêñ^[ôùf I aò]û^ibû bw _ûAñ \ûaò Keò@ûiê[ôùf, ùicûù^ jVûZ ùPAñ CVò[ôùf û aò]û^ibûKê 4cûi ]eò RúaòZ Keò eLô[ôaû eûRý_ûk ù~_eò ùicû^u _ûAñ aW iêù~ûM a*ûA eLôQ«ò Zûjû ùicûù^ aêSòMùf û ù^i^ûf K^`ùe^è aêSò~ûA[ôfû ù~, jêGZ Zûu \k bòZùe GK aW bûM aòù\âûj Keò iRû\ ùfû^u ù^ZéZßKê ic[ð^ ù\A_ûe«ò û icû^ We @^ý \êA \k c¤ùe c¤ Q^Kû iéÁò Keò[ôfû û aê]aûe i§ýûùe G^þiò KõùMâi ij K[ûaû©ðûKeò _òWò_òKê ic[ð^ ù\aûKê ùNûhYû Keò[ôfû û Gjû_ùe Cbd \kuVûeê ù`û^ Reò@ûùe ijcZò _ûAaû _ùe gâú^Meeê aûjûùe [ôaû _ìaðZ^ cêLýcªú ùcjaêaû cê`Zò Zûu ij G^þiò I KõùMâie ic[ð^ @Qò ùaûfò eûRý_ûkuê RYûAaû ij Zûuê ieKûe MV^ Keòaû _ûAñ @ûùM iêù~ûM \ò@û~ûC ùaûfò @^êùeû] Keò[ôùf û eûRý_ûk Kò«ê Gbkò ùMûkò@û _eòiÚòZòùe KûjûKê iêù~ûM ^ù\A aò]û^ibû bw Keò eûÁâ_Zò gûi^ _ûAñ eûÉû i`û Keòù\AQ«ò û AGZ Mfû ùiVûKûe i\ý eûRù^÷ZòK \égý_U û Kò«ê aò]û^ibû bw \ßûeû eûRù^÷ZòK \k cû^uê ù~ZòKò SUKû fûMò^ûjó Gjò ^ò¿©ò ~\ò iaêVûeê @]ôK lZò ùKCñcû^uê _j*ûAa, ùicûù^ ùjùf ùiVûKûe aòzò^ÜZûaû\úö Gjû\ßûeû aòzò^ÜZûaû\úu Pûf aò`k ùjûAQò û ùZùa Gjû @_âûiwòK fûMê[ôùf c¤ Gjû _Qe MìX ejiýKê @^êgúk^ Kùf GjûKê aêSòaûùe @iêaò]û ejòa ^ûjó û Gjûe KûeY Kûgàúe býûfòùe ^ûcKê cûZâ ùKjò ieKûeùe [û«ò û ~ûjûe ieKûe Pûfò[ûC _ùQ C_ZýKûùe _ûKòÉû^ Aiûeûùe c^cû^ò Keò[û«ò aòzò^ÜZûaû\úcûù^ û G_ùU bûeZ ieKûeu Vûeê @_~ðýû¯ iûjû~ý ijù~ûM ùi_ùU bûeZ aòùeû]ú cù^ûbûa I aòù\ßh iéÁò Keòaû KûeYeê _ûKòÉû^Vûeê c¤ @û[ðòK ù_âû›ûj^ ùicû^uê còkò[ûG û @ûZuaû\ú I aòzò^ÜZûaû\úu \êA jûZùe fWê û ùZùa Kûgàúe C_ZýKû ùKCñ KûeYeê bûeZe @õg ùjûAc¤ _ûKòÉû^ I aòzò^ÜZûaû\úu Aiûeûùe ^ûPê[ûG I eûRý_ûku aò]û^ibû bw \ßûeû Gjû Kò_eò bûùa _âbûaòZ ùja Zûjû RûYòaûKê Mùf @ûcKê Rû¹ê Kûgàúee ùc÷kòK iciýûKê ~òaûKê _Wòa û Gjò eûRý Kòbkò bûùa ù^ùjeêu bêf ^úZò ù~ûMêñ @ûRò aòaû\úd ùjûA_WòQò ùi aòhd DYû @]ôùK ù\gaûiúuê RYû ùZYê ùi iµKðùe @ûùc GVûùe KòQò CùfäL ^Keò Rû¹ê-Kûgàúee iµâZò eûRù^Z÷K iÚòZò I R^iõLýûe aMðúKeY ~ûjû iò]ûikL eûR^úZòKê _âbûaòZ Keò[ûG ùi iµKðùe CùfäL Keòaû û cìkZü Zòù^ûUò bûMùe Gjûe ùb÷ûùMûkòK iÚòZò aòbq ùjûAQò û _â[cUò iê^Üò cêifòc ajêk Kûgàúe C_ZýKû ù~CñVûùe 96.4 _âZògZ cêifòc 2.45 _âZògZ jò¦ê I 0.98_âZògZ gòL aiaûi Ke«ò û \ßòZúdUò jò¦ê ajêk R¹ê ù~CñVûùe jò¦êu iõLýû 62.55,cêifòc 33.45 I gòL 3.3 _âZògZ û ùgh bûMUò Pú^ iúcûKê fûMò[ôaû ùaû÷¡ ]cðûaf´úu _ûAñ @^ýZc iêelòZ iÚû^ fŸûL @*k û GVûùe ùaø¡ cû^u iõLýû 39.7 % jò¦ê 12% I GVûùe iaêVûeê iòõjbûMùe [ôaû iòjû cêifòcu iõLýû 46.4 û jò¦ê cêifòc ]éaúKeYùe Rû¹ê-Kûgàúe ùMûUòG eûRý ùjûA[ôùf c¤ _eÆeVûeê iµì‰ð aò_eúZ eûRù^÷ZòK \éÁòbwú eLô[û«ò û Kûgàúeùe _ìaðeê iÚû^úd cêifòc @]ôK iõLýûùe ^[ôùf û ùiVûKûe R^iõLýûùe GK aW bûM ùjCQ«ò _ûKòÉû^eê geYû[ðú bûùa @ûiò[ôaû cêifòc û G_eòKò 1990 ciòjûùe ù~ùZùaùk Kûgàúe _ŠòZ cû^u C_ùe ^eiõjûe ùjûA[ôfû I G[ôùe 99 _âZògZ _ŠòZ Kûgàúeeê _kûd^ Keò \òfäú I Rû¹êùe geYû[ðú bûùa Rúa^ KûUòùf Gjò ^eiõjûeùe iÚû^úd cêifòcu @ù_lû geYû[ðú cêifòccû^u ùagò bìcòKû [ôfûö Rû¹ê-Kûgàúe eûRý bûeZùe cògòaû icdùe ùgL @a\êfäû ù^ùjeêu ij ù~Cñ i©ð eLô[ôùf ùi[ô@^ê~ûdú eûRýe 87Uò aò]û^ibû @ûi^ c¤eê Kûgàúe C_ZýûKûùe 46Uò @ûi^ ejò[ôfû R¹ê @*kùe 37Uò I f\ûL bûMùe 4Uò @ûi^ _Wò[ôfû û ùgL @a\êfäûu \éÁòùe C_ZýûKû cêifòc ajêk I iaðû]ôK @ûi^aògòÁ @*k ùjûA[ôaûeê eûRýùe ùKùa jò¦ê cêLýcªú ùjûA_ûeòùa ^ûjó û ùi ^òR ijòZ jûZMYZò KòQò jò¦ê I gòLuê c¤ eLô gûi^Mû\ò ^òR_lùe iaêùaùk eLôaûKê Pûjêñ[ôùf û _ea©ðú _~ðýûdùe Zûu \ke GKPûUò@û gûi^Kê býûfò c¤eê _âLe jò¦ê aòùeû]ú \k _òWò_ò Pýûùf* Keò ùi[ôùe i`k ùjûA[ôfûö Gjû_ùe Kûgàúe C_ZýûKûùe ù~_eò bûeZ aòùeû]ú cZù_ûhY I @ûbòcêLý eLôaû _ûAñ \kcû^u c¤ùe _âZòù~ûMòZû ùjûA~ûA[ôfû û ùiVûùe ~òG ù~ùZ bûeZ aòùeû]ùe I aòzò^ÜZûaû\úu i_lùe cZù\a ZûKê NûUòeê ùiùZ ic[ð^ còkòa û @^ý_lùe R¹êùe jò¦ê ùbûU aòùghKeò R^iõN ~ûjû GùaKûe aòùR_ò I UûYê@û ù^Zû búc iòõju c¤ùe a<û ùjûA[ûG û ùZYê KõùMâi I G^iò _eò \k c¤ aûKò 33.45% cêifòc R^iõLýûe ic[ð^ùe I KòQò jò¦ê ùbûUKê _ûù[d Keò @ûi^ aû<ò ^ò@«ò û Kò«ê Rû¹ê @*ke ù^Zûu aò]û^ibûùe ùibkò Êe gêYû~ûA^[ûG û gûi^ iaêùaùk býûfòe còRûRKê ù\Lò ùjûA[ûG û f\ûL @*kùe KûeMòfe iòjû I ùaø¡ cû^u c¤ùe bûAPûeû [ûG û iòjûcûù^ C_ZýûKûe iê^òcû^u @ù_lû @^ýcû^u ij bfùe Pkò[û«ò û GK_âKûe ù\LòaûKê Mùf ^ûcKê cûZâ Zòù^ûUò @*k Kò«ê C_ZýKû I R¹êfŸûL G_eò cêLý \êA bûMùe eûRù^÷ZòK icúKeY a<û û GAVò _âgÜ CùV aòùR_ò _eò GK jò¦ê @û]ûeòZ \k I eûÁaû\ú aòPûe eLê[ôaû \k Kò_eò bûùa @ZúZùe G^iò I _ea©ðú _~ðýûdùe ùNûe jò¦ê aòùeû]ú _òWò_ò ij ieKûeùe ejêQò I Gjûe @ûbòcêLý KY û R¹êùe búc iòõju _û^Úið _ûUðò ]ôùe ]ôùe @ald ùjaû ij KõùMâi c¤ @ÉòZß jeûCQò û R¹ê aûiú ùKak aòùR_òKê jó ùicû^u ZâûYK©ðû eìù_ aûQò ù^AQ«ò û R¹êùe aòùR_ò 2008ùe 11Uò @ûi^ _ûA[ôaû ùaùk 2014ùe iaðû]ôK 25Uò @ûi^ _ûA R¹êùe ^òeuêg ic[ð^ fûb Keò[ôfûö jò¦ê ùbûU iµì‰ð bûùa aòùR_ò i_lùe _Wò[ôfû û ùfûKibû ^òaðûP^ùe c¤ eûRýe 6Uò @ûi^eê C_ZýûKûe 3Uò @ûi^Kê QûWòù\ùf @^ý icÉ 3Uò @ûi^ ~[û fŸûL, C]c_êe I R¹êùe aûRòcûZ Keò[ôfû aòùR_ò û 2014 GKû\g aò]û^ibû ^òaðûP^ùe aòùR_ò eûRýùe iaðû]ôK 23% cZjûif Keò[ôaû \ke ùMøea jûif Keò[ôfû û Gjû _QKê _òWò_ò 22% I ZéZúd iÚû^ùe G^þiò ejò[ôfû û Kò«ê Kûgàúe C_ZýûKûKê QûWò eûRýùe gûi^ Keòaû i¸a ^êùjñ ùaûfò aòùR_ò RûYò[ôfû û @^ý_ùU R¹ê ùfûKu I jò¦ê cû^u Êû[ðKê _âû[còKZû ù\aû aòùR_òe GùRŠû [ôaûùaùk _òWò_ò iaêVûeê @]ôK 28Uò @ûi^ _ûA c¤ iõLýûMeòÂZû _ûAñ @ûagýK 44iõLýû ùLkVûeê ajê \ìeùe [ôaûeê @^^ý C_ûd ùjûA ^òR aòPûeVûeê aò_eúZ aòùR_ò Vûeê ic[ð^ cûMò[ôfû û aòùR_ò Kò«ê iêù~ûM jûZQWû Keò^[ôfûö ù~còZò ùjùf R¹ê aûiúuê ^ýûd ù\aûKê _Wòa ùijò i©ðùe ic[ð^ ù\ùf KòQò @iêaò]û ^ûjó cù^Keò ic[ð^ ù\aûKê AQû _âKûg Keò[ôfû û ùjùf aòùR_òe ù~Cñ i©ð ejò[ôfû ùi[ôc¤eê iaêVûeê MêeêZß_ì‰ð i©ðUò ùjfû Rû¹ê Kûgàúe @*k c¤ùe @ûi^ bûMa<û 46 I 37Kê R^iõLýû @û]ûeùe _eòa©ð^ Keòaû I Gjò @û]ûeùe Kûgàúe bûMeê KòQò @ûi^ Kcòa I R¹ê bûMùe [ôaû 37 @ûi^ aé¡ò ùjaö \ßòZúdUò C_cêLcªú _\ aòùR_òKê còkê û aòzò^ÜZûaû\úu aò_êk ic[ð^ _ûA C_ZýûKûùe GùZ iõLýûùe @ûi^ RòZò[ôaû _òWò_ò c¤ i©ð eLôfû ù~, eûRýeê @û`Æû @ûA^ CVû~ûC, ùi÷^ý iõLýû jâûi Keû~ûC ùjùf G[ôùe aòùR_ò eûRòùjûA^[ôfû û G_eò Wòùi´eeê cûyð 4cûi QKû_ƒûùe Mfû _ùe aòùR_òe i©ðùe iµì‰ð eûRò ùjûA^[ôùf c¤ aò]û^ibû @ûi^ _ê^üaò^ýûi Keòaû _ûAñ _òWò_ò eûRò ùjaûeê aòùR_ò ic[ð^ ù\fû û ieKûe MV^ _ùe _Wò_ò aòùR_òe @ûi^ _ê^üaò^ýûi Keòaû i©ðKê Kû~ðýKûeú ^Keò Kûkùl_Y ^úZò @û_YûA[ôfû û Lûfò GZòKò ^êùjñ Kûgàúe _âiwùe _ûKòÉû^ ij @ûùfûP^û Keû~òaûKê \ûaò Keò[ôfû û ùi÷^òKcû^u C_ùe @ûKâcY Keê[ôaû _ûKòÉû^ ic[ðòZ _[e`òwûkúuê iaðlcû ù\aû _ûAñ _òWò_ò Pûjó[ôfû I @û`Æû @ûA^ CVûAaûKê ùK¦â ieKûeu C_ùe Pû_ _âùdûM Keò[ôfû û aòùR_ò Giaêùe eûRò ùjC^[ôaûeê ZêZê ùcñùcñùe ieKûe ùag KòQò \ò^ Pûfòfû Kò«ê ù~ùZùaùk _aòZâ ecRû^ cûiùe @ûcðòKê ak_âùdûM KeòaûKê c^ûKeòaûKê _òWò_ò Pû_ _ùdûM Kfû aòùR_ò @^òzû iù©ßö ùZùa ^òR Pûfùe aòzò^ÜZûaû\úcûù^ iûcdòK i`k ùjûAMùf û Gjò icdùe iêelûaku C_ùe 100eê @]ôK @ûKâcY ùjûA[ôfû û A\ _ùe c¤ @ûcðò C_ùe @uêgKê Rûeò eLòaûKê ùcjaêaûu i©ðùe aòùR_ò eûRò ùjûA^[ôfû Gaõ _òWò_òVûeê ic[ð^ _âZýûjûe Keòaûeê ùghùe ieKûee _Z^ NUò[ôfû û Gjû_ùe ùi^û aòzò^ÜZûaû\ú @ûZuaû\úu C_ùe KùVûe Kû~ðýû^êÂû^ ù^A[ôfû I G[ôùe iÚû^úd _êfòi be_ìe ijù~ûM ù\A[ôfû û _ûKòÉû^ ic[ðôòZ aòzò^ÜZûaû\ú Z[û ùiVûKûe iÚû^úd eûRù^Zûu C_ùe @Zò ùjûA[ôaû bûfòe R^iû]ûeY ]ôùe ]ôùe ùi^ûùe ajêiõLýûùe b©ðò ùjaû, _êfòiKê @ûZuaû\úu MZòaò]ô iµKðùe iìP^û ù\aû \ßûeû aòzò^ÜZûaû\úu cù^ûak bûwòaûùe fûMòfû û eûRýùe ~êaKu c¤ùe ù~ZòKò _[e`òwû bkò NéYû bûa ù\LòaûKê còkê[ôfû ùijò _eòYûcùe ù\gù_âc bûa c¤ aXò Pûfò[ôfû û Gùa aòzò^ÜZûaû\úu jûZeê NûUò Liò~òaûe bd _ûKòÉû^ I PûA^ûKê c¤ Nûeò[ôfû û VòK Gbkò NWòi§ò cêjì©ðùe i\ý icû¯ cê^òi_ûf ^òaðûP^ùe c¤ aòùR_òKê bûfòùe ajê NûZ _âZòNûZ iù©ß aò_êk ic[ð^ còkòaû \ßûeû aòùR_òKê QûWò eûRýùe eûR^úZò Keòaû i¸a ^êùjñ ùaûfò iù¦g eûR^úZòK cjfùe ÆÁ ùjaûeê iRû\ ùfû^ _êYò aòùR_òe ic[ð^ jûif Keò ieKûe MV^ KeòaûKê _âÉûa ù\A[ôùf û aòùR_ò c¤ RûYò[ôfû _òWò_ò ij ieKûeùe ù~CñKû~ðý @]êeû ejò[ôfû Zûjû iRû\u ùQûUò@û \k ij iµì‰ð Keòaûùe @iêaò]û ùja^ò û aòzò^ÜZûaû\ú RûYò[ôùf ù~, iRû\ ^ûcKê cûZâ aòùR_ò jó gûi^ Keòa û GK[û ùicû^u Z<òùe Mkò^[ôfû û ~\ò bûeZ_âZò Kûgàúe ~êaKu c^ùe a\kê[ôaû cù^ûbûa iûwKê aòùR_ò _eò eûÁâaû\ú \ke ^òdªYùe eûRýe gûi^ ejòa ùZùa Gjû C_ZýûKûùe ù\gûcôKbûa cù^ûbûaKê _ì‰ð iêelû I ijù~ûM ù\a ùaûfò _ûKòÉû^ I Gjû Aiûeûùe ^ûPê[ôaû aòzò^ÜZûaû\úcûù^ ÆÁ ùjûA~ûA[ôùf û GjûKê ù~^ùZ^ _âZòjZ Keòaû _ûAñ býûfòùe eûR^úZò Keê[ôaû 3Uò \k KõùMâi,G^þiò I _òWò_òKê ReêeúKûkú^ _eòÉòZòùe jûZcòkûAaû _ûAñ Pû_ _âùdûM Keò[ôùfö aòùR_ò lcZûKê @ûgòùf ùicû^u ùLk iaê\ò^ _ûAñ ieò~òa ~ûYò Gjò Zò^ò \k cªYûKeò HZòjûiòK bûùa jûZ còkûA[ôùf û Kò«ê Gbkò GK ieKûeKê @ûiòaûKê iêù~ûMù\ùf Gjû ù\g I iêelûKcðúu _âZò @Zý« aò_\_ì‰ð ùja ùaûfò RûYò eûRý_ûk iZý_ûf iòõj aò]û^ibûKê bw Keò eûÁâ_Zò gûi^ _ûAñ _[ _eòÃûe Keòaû \ßûeû aòzò^ÜZûaû\ú ^òR Pûfùe aò`k ùjûA[ôaû cù^ùjCQò û