cjû^þ Mêeê iað_fäú eû]ûKâò¾^

Mêeê ù\aZûu _âZòeì_ û Zûueò @ûgâúaû\ùe gòhý c^êhýZû fûb Kùe û MêeêKé_û jñò QûZâKê icûRùe gâúhð iÚû^ùe aiûG û Mêeêbqò QûZâe bìhY û Mêeêe iõmû ^òeì_Y KeòaûKê ~ûA ~[ðû[ùe Kêjû~ûAQò “Mékûùeû¡§eûeÉê eêKûeÉ^ÜaZðKü, @§Kûe ^òaéZýûZê MêeêeòZýeò]údùZ” û @[ðûZ ‘Mê’ @[ð @§Kûe û ‘eê’ @[ð @mû^ û QûZâQûZâúcû^ue @mû^ eì_K @§ûKûeKê \ìeKeò mû^eì_K @ûùfûKKê _â\û^ Keòaûùe gòlKcûù^ ic[ð ùaûfò Zûuê ‘Mêeê’ @ûLýû _â\û^ Keû~ûAQò û iû]ûeYZü R^à\ûZâú cûZû ùjCQ«ò RùY gògêe _â[c Mêeê Gaõ Zû’_ùe Zû’ Rúa^ùe @ûi«ò aò\ýûkde gòlK û RùY bf gòlKuVûeê mû^ I Rúa^e ÊzZû aòzêeòZ ùjûA[ûG û ùijò_eò Mêeê [ôùf eû]ûKâú¾^þ _âZòahð Zûu _aòZâ R^àZò[ôKê Mêeê\òai eìù_ _ûk^ Keû~òaû \ßûeû eû]ûKâú¾^þuê ~ù[ûPòZ icÜû^ _â\û^ Keû~ûCQò û ùi ~[û[ðùe [ôùf RùY Mêeê û Mêeê\òaiùe bûeZe cjû^þ Mêeê iað_fäú eû]ûKâú¾^þue Rúa^ ÊZü @ûùfûP^ûe _eòieKê @ûiò[ûG û iað_fäú eû]ûKâú¾^þ 1888 ciòjû ùiù_Ö´e 5 ZûeòLùe cû¦âûRe PòeêbûYò Mâûcùe R^àMâjY Keò[ôùf û Zûu _òZû aúeÊûcú _eêùeûjòZ eìù_ Kû~ðýKeò RúaòKû ^òaðûj Keê[ôùf û eû]ûKâú¾^þ ùbùfäûee \êeRòZþ KùfReê GYÖãûi Gaõ G`þ.G. cû¦âûRe LâúÁò@û^þ KùfReê \gð^ùe @^ið ijòZ _â[c ùgâYúùe _â[c ùjûA Gcþ.G._ûiþ Keò[ôùf û @¤d^ _ùe 1909 LâúÁûŸùe cû¦âûRùe ù_âiòùW^þiò KùfRùe @¤û_K eìù_ PûKòeò Rúa^ @ûe¸ Keò[ôùf û 1921 ciòjûùe KfòKZû aògßaò\ýûkdùe \gð^ @¤û_K eìù_ ùi ù~ûMù\ùf û Gaõ Zû_ùe 1926 ciòjûùe jûbûWð aògßaò\ýûkde @^êÂòZ @û«RðûZòK \gð^ KõùMiùe bûeZe _âZò^ò]ôZß Keò bûeZúd \gð^ _âPûe Keò[ôùf û 1931 ciòjûùe @û§â aògßaò\ýûkde Kêk_Zò eìù_ ù~ûMù\ùf û 1939 LâúÁûŸùe aûeYûiúe jò¦ê aògßaò\ýûkde Kêk_Zò _\ Lûfò_Wòaûeê Mû§úu _eûcgðKâùc c\^ùcûj^ cûfaýu @^êùeû]ùe ùi Cq aògßaò\ýûkde Kêk_Zò eìù_ ù~ûM ù\A[ôùf û 1949 ciòjûùe bûeZe _â]û^cªú Raûjûefûfu @^êùeû] Kâùc ùi eêhò@û eûÁâ\ìZ eìù_ ^ò~êq ùjùf Gaõ @Kèù`ûWð aògßaò\ýûkdùe \gð^ @¤û_K eìù_ Kû~ðý Keòaûe ÊbûMý fûb Kùf û 1952 eê 1962 _~ðý« C_eÁâ_Zò eìù_ Kû~ðý Keòaû _ùe 1962 ciòjû ùc 12 ZûeòLùe bûeZe 2d eÁâ_Zò bûaùe Kcðù~ûMú eûùR¦â _âiû\u CZe\ûd\ eìù_ mû^ù~ûMú eû]ûKâò¾^þ ù~ûMù\ùf û 1963ùe AõfŠ iùaðûy C_û]ô @We @`þ ùceòUþ ùe bìhòZ ùjùf û 1966 ciòjûùe eÁâ_Zò _\eê ùi aò\ûd ù^ùf û 1975 ciòjû G_âòf 16 ZûeòLùe 86ahð adiùe bûeZúdcû^uê ùgûKiûMeùe biûA ùi Ajfúkû i´eY Kùf û ùi [ôùf mû^ù~ûMú û cjû_êeêh K^þ`êiòdiþOþK bûhûùe “He who by reanimating the old can gain knowledge of the new is fit to be a teacher” ùijò cjû_êeêhu @céZaaûYú eû]ûKâò¾^þuVûùe _âZò`kòZ ùjûA[ôfû û aò\þaZû, c^úhú, \ìe\éÁò, iciýûe @^êgúk^, iû]êZû I ÆÁaû\òZû \éÁòeê ùi[ôùf eûÁâMêeê û ùi bûeZúd iõÄéZòùe RùY @û\gð gòlK, cjû^þ \ûgð^òK, C}éÁ aqû [ôùf û ùi Zûu R^à \ò^UòKê ^òR aýqòMZ ^ûcùe ^êùjñ aeõ iµì‰ð gòlK icûRKê i¹û^úZ Keòaû ^òcù« Mêeê \òai eìù_ _ûk^ KeòaûKê Azû _âKU Keò[ôùf û bûMaZùe ùfLû~ûAQò - ‘Mêeê ^[ûA i\þmû^, Kûjêñ Zê _ûAaê @Rðê^ û’ _âKéZùe aò^û Mêeêùe Kû~ðý iµê‰ð jêG^ûjñò û Mêeê @ûgâúaðû\ akùe @i¸a aò i¸a ùjûA_ûùe û “Mêeê aâjàû Mêeê aò¾ê Mêeê ù\a cùjgßeü û Mêeê iûlûZ _eõaâjà Zùià÷ gâú Mêeêùa ^cü ûû” û bûeZúd @û~ðý iõÄéZò “Mêeê”uê aâjàû, aò¾ê I cùjgße bûaùe @ûe]^û Keò _òZû, cûZû G_eòKò bMaû^uVûeê @]ôK cjúdû^ KeòQò û KûeY Mêeê ^òRe mû^ùfûK \ßûeû QûZâe Rúa^Kê @ûùfûK \ú¯ Ke«ò û iûµâZòK _eòù_âlúùe MêeêKìk Z[û Mêeê-gòhýe iµKðKê iê\éXÿ Keòaû _ûAñ Gjò \ò^ùe iûaðR^ú^ Kû~ýðKâc ùjaû CPòZþ û Gjû \ßûeû @ûc cjû^þ iõÄéZò, G÷Zòjý Z[û _eµeûe iêelû ùjûA_ûeòaû iùw iùw CZc gòlK cû^uê ù^A iùaûð}éÁ aò\ýûkd MV^ cû¤cùe GK cjû^þ eûÁâ MV^ i¸a ùjûA_ûeòa û eûÁâe C{ßk baòhýZ ^òcðûY ùlZâùe ù^÷ZòK \ûdòZß aj^ Keò iaðiû]ûeYùe ^òRKê ic_ðY Keò[ôaû gòlK icûRKê Gjò Mêeê \òai @aieùe ùKûUò ùKûUò _âYûc û Mêeê_ìRûe MêeêZßKê icûR jé\dwc Kùf icûR C^ÜZZe ùjûA_ûeòa û eû]ûKâò¾^þu R^à\òaiKê Mêeê\òai eìù_ _ûk^ Keòaû Zûu _âZò ~[û[ð i¹û^ û cjûbûeZùe GKfaý Mêeê \LòYû Êeê_ ^òRe @ûwêVò _â\û^ Keò ^òRe ^òÊû[ð_e Mêeêbqòe _eòPd ù\A[ôùf û @[ûðZþ Mêeê ^[ôùf aû Mêeêù\au KeêYû ^ùjùf Bgße _âû¯ò @i¸a û ùZYê gòlKuê ÊZª _eòPd I i¹û^ G icûR ù\C û @ûRò Mêeê _ìR^ \òai @aieùe Mêeêu ZýûM, iû]^û I iõNhðKê aògßaûiú cù^ _KûA Zûuê i¹û^ ù\aûKê @ûùMA @ûi«ê û @ûùc icùÉ ÊúKûe Keòaû RûZò, ]cð, a‰ð ^òaðò ùghùe Mêeêu iÚû^ iùaðûZc û