bûeZ Êû]ú^Zû iõMâûce _â[c gjú\þ Rdú eûRMêeê

IWògûe AZòjûiKê aòùgæhY Kùf RYû~ûG ù~ _â[c eûcP¦â ù\au \ßûeû 1568 ciòjûùe ùbûA eûRaõge _âZòÂû ùjûA[ôfû, ~òG Kò 1570 ciòjûùe ùLû¡ðûMWKê eûR]û^ú eìù_ ^òcðûY Keò[ôùfö Gjò eûRaõgùe Kâcû^ßdùe 12 RY eûRû \úNð 226 ahð ]eò (1568-1804) gûi^ Keò[ôùfö ùijò icdùe _ûekûùLcêŠòe cjûeûRû RM^Üû[ ^ûeûdY ù\a ^òRKê MR_Zò ùaûfò @bòjòZ Keò Mw eûRaõge \ûdû\ eìù_ \ûaú Keò @ûiê[ôùfö ùi ù~ùZùaùk ùLû¡ðûMWKê @ûKâcY Keò[ôùf ùiùZùaùk Z}ûkú^ ùLû¡ðû eûRû aúe Kòùgûe ù\a cej…û cû^ue iûjû~ý ù^A Zûuê _âZòùeû] Keò[ôùfö Gjûe _âZò a\kùe cej…ûcûù^ GK fl cê\âû \ûaú Keò[ôùfö ~ê¡ _ùe _ûekûùLcêŠòe eûRû _eûÉ ùjûA[ôùf, Kò«ê @[ðù^÷ZòK iuU KûeYeê eûRû aúe Kòùgûe ù\a cej…û cû^ue iZðKê elû Keò_ûeò ^[ôùfö `kùe ùi Zûue gûiòZ PûùeûUò _âMYû ~[û _êeú ^òKUiÚ eûjûw, aâjàMòeò ^òKUiÚ PaògKê\, iZýaû\ú ^òKUiÚ iòeûA Gaõ ùWfûw ^òKUiÚ ùf´ûA iaêKê cej…û cû^uê ù\Aù\A[ôùfö Gjò PûùeûUò _âMYû eûRûue eûRÊ @û\ûde cìkû]ûe [ôfû, ~ûjûKò RM^Üû[ c¦òee elYû ùalYû Gaõ icÉ Kâòdû _¡Zò _ûAñ Lyð Keû~ûC[ôfûö \ßòZúd \òaýiòõj ù\au icdùe Rdú eûRMêeê ^òRe 41 ahð adiùe (1739 ciòjû @ùKÖûae 29 ZûeòL _aòZâ @ñkû ^acú ùe R^àòZ) 1780 ciòjûùe eûRûue eûRMêeê eìù_ \ûdòZß MâjY Keò[ôùfö eûRû \òaýiòõj ù\au eûRZß @[ðù^÷ZòK iõKU ù\A MZò Keò[ôfûö 1790 ciòjûùe eûRûue céZêý _ùe aûjý gqòu akùe Zûue bûA gýûc iê¦e ù\a iòõjûi^ QWûA ù^aû _ûAñ \ûaú Keò[ôùfö cûZâ ^ýûda« Rdú eûRMêeêu bkò eûRûue RùY cjû^þ ic[ðK \òaýiòõj ù\au ^ûaûkK _êZâ \ßòZúd cêKê¦ ù\auê 1798 ciòjûùe iòõjûi^ùe @bòiòq KeûAaûùe ic[ð ùjûA[ôùfö Rdú eûRMêeê ^òùR eûRýe eRMêeê Z[û _âgûiK bûaùe ù\÷Z \ûdòZß ^òaðûj Keò[ôùfö Zûu _âZò Êdõ eûRû Gaõ cªú _eòh\e @KêY× ic[ð^ ejò[ôfû, KûeY ùKak RùY eûRMêeê Gaõ gûÈKûe bûaùe Zûue aòbò^Ü gûÈ C_ùe @Mû] _ûŠòZý ^ [ôfû, RùY \l ùi÷^òK bûaùe MêkòùMûkû KcûYKê _eòPûk^û Keòaûùe c¤ ùi iò¡jÉ [ôùfö ù\gùe ùK¦âúd gûiKue \êaðkZû Z[û lê\â lê\â eûRaõg cû^u c¤ùe @«\ßð¦e iêù~ûM ù^A aâòUòiþ AÁþ AŠò@û Kõ_û^ú Zûe aûYòRòýK Kûeaûe ijòZ ^òRe eûRù^÷ZòK @bòi§ò `kaZú Keòaû _ûAñ ù~ûR^û Keò[ôfûö `kùe ùicûù^ ùMûUòK _ùe ùMûUòG eûRý @]ôMâjY Keòaû ijòZ KfòKZû, aù´ Gaõ cû¦âûRùe Zûue ùK¦â iÚû_^û Kùfö CZeùe awkû Vûeê \lòYùe cû¦âûR _~ðý« _âZòùeû] aòjú^ Rd~ûZâû _ûAñ ùicûù^ ùLû¡ðû @õPkKê @]ôKûe Keòaûe @ûagýKZû @^êba Kùfö PZêe AõùeRcûù^ ùLû¡ðûe MR_Zò \ßòZúd cêKê¦ù\au ijòZ cêq ù~ûMûù~ûM _[ Z[û cej…û cû^uê _eûÉ Keòaû _ûAñ ijù~ûM Keòaûe aêSûcYû Kùfö ~\òI Rdú eûRMêeê GK \ìe\gðú Pò«K bûaùe AõùeR cû^ue Gjò aêSûcYûKê _âZòùeû] Keò[ôùf, Kò«ê _eaZðú icdùe eûRûu Pû_ùe eûRò ùjûA[ôùfö aêSûcYû _Zâ @^ê~ûdú eûRûuê AõùeR cûù^ GK fl Uuû ù\aû ijòZ cej…û cû^u Kakùe [ôaû eûRû aúe Kòùgûe ù\au Ê_Üe PûùeûUò _âMYû ù`eÉ Keòù\aû _ûAñ iZð eLô[ôùfö aêSûcYû @^ê~ûdú Kù‰ðf jûeùKûUðu ^òùŸðgùe AùeR ùi^û aûjò^ú 1803 ciòjû ùiù_Ö´e 11 ZûeòLùe ùLû¡ðû @õPkùe _âùag Kùf Gaõ 1751eê IWògûKê \LfKeò@ûiê[ôaû cej…û cû^uê KUK aûeaûUò \êMðeê @ùKÖûae 14ùe ùa\Lf Keò ^òùR @qò@ûe Keòù^ùfö Kò«ê aògßûiNûZK AõùeR cûù^ eûRûu ijòZ ùjûA[ôaû iZð I aêSûcYûKê Lôfû_ Keò eûRûuê Uuû Gaõ PûùeûUò _âMYû KòQò ù\ùf ^ûjóö eûRûu \ßûeû aûe´ûe cù^ _KûA \ò@û~ûA[ôùf c¤ aâòUòg @]ôKûeúcûù^ Gjò aòhdùe C\ûiú^ ejò[ôùfö @_e _lùe 1803 ciòjû ^ùb´e 19ùe AõùeRcû^uê eûRû ÊúKéZú _â\û^ Keò ifûcú @ûKûeùe ^ò¡ðòÁ _eòcûYe cê\âû ù\aû_ûAñ AõùeR cûù^ ùNûhYû Keò[ôùfö @û½~ðý agZü, Gjò ùNûhYû ^ûcûùe ùLû¡ðû eûRýe Êû]ô^Zû C_ùe ùKøYiò iZð aû eûRýe lZò_ìeY _ûAñ @[ð aû PûùeûUò _âMYû ù`eÉ aûa\ùe ùKøYiò aýaiÚû ^[ôfûö aeõ eûRûuê ^òüiZð bûaùe Gjò ùNûhYû^ûcûùe Êûle KeòaûKê KêjûMfûö `kùe Gjû _ìað aYðòZ PûùeûUò _âMYûKê ù`eò_ûAaûe Ê_Üùe GK \éXÿ @ûNûZ Gaõ jZûgûùaû] iéÁò Keò[ôfûö RdúeûRMêeê eûRûuê AõùeRcû^u ijòZ ùKøYiò Pêqò ^Keòaûe KûeY GVûùe ¿Á Keòù\A[ôùfö ùiùZùaùk eûRû Zûue ZéUòKê @^êba Keò Rdú eûRMêeêu _eûcgð ùfûWò[ôùfö Rdú eûRMêeê eûRûuê ùNûhYû_Zâùe \ÉMZ ^ KeòaûKê _eûcgð ù\A[ôùfö Kò«ê _ùe ùMûUòG icû]û^e CùŸgý eLô Rdú eûRMêeê KUKùe Kù‰ðf jûeùKûUðuê iûlûZ KeòaûKê iÚòe Kùfö Z\^ê~ûdú Rdú eûRMêeê \êA jRûe _ûAKuê ] Kù‰ðfþuê KUKùe ùNeûa¦ú Keò[ô Zûuê aòiàòZ Keòù\A[ôùfö Gjû\ßûeû Kù‰ðfþ jûeùKûUð cûZâ 40 jRûe Uuû ù\ùf, Kò«ê PûùeûUò ~ûK _âMYûKê cej…û cû^u Vûeê AõùeRcûù^ Rd Keò ù^A[ôaûeê ùiMêWòKê ^ ù`eûAaûKê ~êqò aûXÿò[ôùfö Rdú eûRMêeê Gjò UuûKê GK ùKøgk eìù_ MâjY Keò baòhýZùe PûùeûUò _âMYûKê AõùeR cû^u Vûeê ~ê¡ cû¤cùe _ê^eê¡ûe Keòaû _ûAñ ^ò¿Zò ù^A[ôùfö _ùe _ûAK cû^uê iõMVòZ Keòaû Gaõ Zûfòc ù\aû_ûAñ ùijò UuûKê Lyð KeòaûKê c^iÚ Kùfö KUKeê _âZýûaZð^ _ùe Rdú eûRMêeê AõùeRcû^u ijòZ GK ^ò‰ðûdK ~ê¡ Keòaû _ûAñ icÉ _âKûe @ûùdûR^ùe fûMò_Wòùfö aâòUògþ gqòe cêKûaòfû _ûAñ Rdú eûRMêeê GK aòÉéZ ù~ûR^û _âÉêZ Kùfö RMùŸa, Zêwû, Sû_Uiòõj, CZe KaûU, \lòY KaûU, aûjêaùk¦â, \ò@û^ aûN, gZégfý, aûjò^ú_Zò, cjûe[ô, LWMeûd, bâceae, cfä, h‹, cweûR _âbéZò ^ìZ^ C_û]ô iaê _ûAK cû^u ~ê¡ ù^÷_êYý Z[û gévkûKê @û]ûe Keò _â\û^ Keû~ûA ùi÷^ý aûjò^úKê @ûjêeò iê\éXÿ KeûMfûö ^ì@ûKeò MXû~ûA[ôaû _ûAK aûjò^úe ^a ^ò~êq ùi÷^ýcû^uê eYùKøgk gòlû ù\aû _ûAñ cej…û iŸðûe cû^uê ^ò~êqò \ò@ûMfûö @Zý]ôK _eòcûYe ~ê¡ûÈ ^òcòðZ Keû~ûA ùiMêWòKê iêelòZ iÚû^ùe iõelòZ eLûMfûö MW MêWòKe iêelû _ûAñ PZê_ðûgßùe @]ôK iõLýK ùi÷^ý ijòZ ~ê¡ûÈ ^òùdûR^ KeûMfûö KêRw, K^òKû @û\ò ùQûU ùQûU eûRýe gûiK cû^uê ~ê¡ icdùe ijù~ûMKeòaû _ûAñ _âÉêZ ejòaûKê ù~ûMûù~ûM KeûMfûö ~ê¡ùe ijù~ûM Keò AõùeR cû^uê _eûÉ Keòaû _ûAñ ^ûM_êee cej…û gûiKuê @^êùeû] KeûMfûö ~ê¡ Keòaûe icÉ ùKøgk Z[û iìPú _âÉêZ KeûAaû _ûAñ cej…ûe gûiK ^ûM_êeeê @ûù«ûRú ^ûdKuê IWògû _VûAùfö ùijò ÊÌ icd aýa]û^ùe RdúeûRMêeê aâòUògþ gûi^ aòùeû]ùe GK \l RûZúdZûaû\ú ù^Zû bûaùe ^òRe _eòPd iéÁò Keò[ôùfö 1804 ciòjû @ùKÖûae cûi ùgh @ûWKê aâòUògþ ùi÷^ý ùLû¡ðû @ûKâcY _ûAñ ù~ûR^û Kùfö ^ùb´e cûi 22 ZûeòLùe _ûAKcûù^ _ò_òfò Gaõ ùWfûw Vûùe aâòUòi ùi÷^ýuê _âak aòùeû] Keò[ôùfö Gjò _âZòùeû] GùZ bdue [ôfû ù~, aâòUòg ùi÷^ýcûù^ iõ_ì‰ð bdbòZ ùjûA~ûA[ôùfö ùicûù^ Zûue ùawfþe \ßòZúd Gaõ i¯c aòbûM ijòZ cû¦âûRe i¯\gZc aûUûfò@^þe 10,000 ùi÷^ýuê Gjò ~ê¡ùe ^òùdûR^ Keò[ôùf, ~ûjûe ù^ZéZß ù^A[ôùf ùcReþ ù`äPeþ, Kù‰ðfþ jûeþùKûUð, Kûù_Ö^ jòKþfûŠþ Gaõ ùÁû^eþö _ûAKcûù^ Mw_Wû, ZeZê@û Gaõ Uûwò@û_Wû Vûùe @Zý« \éXZûe ijòZ AõùeR ùi÷^ýcû^uê _âZòùeû] Keò[ôùfö Gjò ~ê¡ @Zý« @û½~ðýR^K bûaùe bdue [ôaûeê aâòUòg @]ôKûeúcûù^ Zò^ò i¯ûj ]eò @Y^ògßûiú ùjûA_Wò[ôùfö Gjò icdùe Rdú eûRMêeê cej…û cû^ue iûceòK iûjû~ý ù^aû_ûAñ aýaiÚû Keò[ôùf, cûZâ \êbûðMýagZü Rdú eûRMêeêu _Zâ aûjKKê AõùeRcûù^ i´f_êeeê ]eòù^A [ôaûeê Gjû `k_â\ ùjûA ^[ôfûö AZò c¤ùe eûRûue ^òeû_Zû \éÁòeê Rdú eûRMêeê Zûuê _êeúe MwûcûZû cVKê KòQò ùPûeû iZKð iìP^û ijòZ _VûA ù\A[ôùfö Rdú eûRMêeêu akò ~ê¡ _eòPûk^û iù©ß AõùeR ùi÷^ý aûjò^úe @Zýû]ê^òK MêkòùMûkû Gaõ ~ê¡ûÈ ù~ûMê ùghùe ùLû¡ðû \êMðe @aiû^ NUò[ôfûö _ùe Rdú eûRMêeê Rwfùe fêPò ejò c¤ _ûAK cû^uê iõMVòZ Keò AõùeR cû^u aòùeû]ùe Zûue iõMâûc Rûeú eLô[ôùfö eY_êe Rwf ^òKUùe _ûAK cû^uê GKûVò Keò aâòUòg gûi^ aòùeû]ùe @^ý GK hW~ª Keê[ôaû ùaùk aògßûi NûZKZûe gúKûe ùjûA Rdú eûRMêeê 1803 ciòjû Rû^êdûeú 3 ZûeòLùe AõùeR cû^u \ßûeû ]eû_Wò KUK ùRfùe ejò[ôùfö Gjû iZý ù~, K^òKûe eûRû akb\â b¬ Gaõ KêRwe eûRû PKâ]ßR ùh‹ AõùeR ùi÷^ýuê aòùeû] Keò[ôùf c¤ Zûu iûcÜûùe _eûRd ÊúKûe Keò[ôùfö Gjû_ùe HZòjûiòK RM^Üû[ c¦òeùe Kâcgü..... @¤l, Rdú eûRMêeê iáZò iõi\, IWògû, Pkbûh - 9437006725, e-mail - dr.dhirendra.nanda@gmail.com.