RûZúd Êû[ð @ûMùe \kúd ùbûU eûR^úZò Zêz
-ùMûfL P¦â \ûi
Kûjó bMZ iòõj Kûjó \òù^g Zâòùa\ú û ùek aùRU-2012-13Kê iõi\ùe C_iÚû_^ KeòQ«ò ùK¦â ùekcªú \òù^g Zâòùa\úö G[òùe ~ûZâúbWÿûKê aé¡òKeò _fäú Vûeê \òfäú _~ðý« ùeûge gòKûe ùjûAQ«ò ùi û bWÿû aé¡òKê ùLû\ Zûu \k ZéYcìk KõùMâi _leê aòùeû] Keû~ûA[òfûö R^Zûuê _âZûeYû Keò[òaûeê Zûu \ke cêLô@û \ò\ò ccZû Zûu C_ùe lê² ùjûA ~ûA[òùf û @ûe¸ ùjûA ~ûA[òfû Wâûcû û bWÿûaé¡òKê Zúaâ aòùeû] I _âZýûjûe _ûAñ ^òR \kúd cªúuê ]cK ù\aû, iùaðû_eò ùPøKò QWûAaû _ûAñ Pûfò[òfû jûAWâûcû ö G ùlZâùe Zâòùa\ú K’Y Keòùa ùaûfò iû´û\òKu _âgÜe Ceùe Kjòùf,‘bMZ iòõj ù\g _ûAñ _âûYakò ù\A[ôùf, ùi ^òR ùPøKò QûWòaûKê ù^A @ûù\ø aòaâZ ^êjñ«òö ù\g @ûMùe _ûUòð I _eòaûe ùKùaaò aWÿ ^êùjñ ö lcZûùe [òaû ùaùk ùKøYiò ù^Zûue cjû_êeêhu K[û cù^ _ùW^ûjó Kò«ê _\ Pûfò ~ûC[òaû ùaùk cjû_êeêhu @û\gð cù^ _ùW^ûjó û Kò«ê GVûùe \òù^g iêPûA ù\AQ«ò eûR^úZòKê ù^A ù\g Kò´û ieKûe Pûùf^ò, aeõ ù\gjòZKê ù^A eûR^úZò ùjaû CPòZö
ùek ùiaû ùjCQò iað bûeZúd ùiaû û bûeZúd ùek \ßûeû jó aògße iað aéjZ ùek aýaiûd ùjûA[ûG û 19000eê @]òK ùek MûWò Pûfê@Qò û ù~Cñ[òùe Kò 12000 @]òK ~ûZâúaûjú ùUâ^ Pûfê@Qò û bûeZúd ùeke 64 jRûe Kò.cò f´û ùefùIß ù^ùUIßûKð û ù~Cñ[òùe 2 ùKûUò 30 fl R^Zû ^òRe _eòaûee beY ù_ûhY _ûAñ ^òbe KeêQ«ò aû ~ûZûdûZ KeêQ«ò û Kò«ê aòMZ GK \g¦ò]eò ~ûZâúcû^ue ~ûZûdûZ ù~_eò aXòQò ùicû^u _âZò ùek aòbûM ¤û^ ù\A ^ûjó û bûeZúd ùek ^òKUùe ùKøgk I aòùgh mcû^ue @bûa ^ûjó û bûeZúd ùekKê aògßÉeúd Keòaû bêf _\ùl_ ^êùjñ û \òfäúe ùcUâ ùekKê ù\Lòùf bûeZúdcû^u mû^ I ùKøgke ÆÁ PòZâ _âùZdcû^ jêG û Kò«ê GjûKê eûRù^÷ZòK cêq Keòaû @ûagýK û aòMZ gZû±úe ùek ùiaû @ûMûcú gZ±ú _ûAñ _â~ê~ý ^êùjñ û G[òùe _eòa^ I aòKûg ùjaû CPòZ û Zâòùa\ú ù^A[òaû ^ò¿ò icùdûPòZ I ~[û[ð Kò ^û ùi iµKùe icd jó Kjòa ? ù\ge aòKûg I RòWò_ò aé¡òùe bûeZúd ùeke MêeêZß_ì‰ð bìcòKû ejòQòö 2012-13 ahð ^òcù« ùek aùRU @ûMZ Keò ùK¦â ùekcªú \úù^g Zâòùa\ú ùek bòòbìcòe @û]ê^òKúKeY Gaõ C^ÜZòiû]^ ùlZâùe aýd _eòcûY aé¡ò KeòaûKê c¤ _âÉûa ù\AQ«òö G[ôùe ùi 60,100 ùKûUò Uuûe aýd @UKk ^òcù« _âÉûa eLôQ«ò ~ûjû G_~ðý« iaðû]ôKö ùi[ôc]ýùe ^ì@û ùekfûA^ aòQûAaû _ûAñ 6872 ùKûUò Uuû, fûA^ ù\ûjeûKeY _ûAñ 3393 ùKûUò Uuû, MR _eòað^ _ûAñ 1950 ùKûUò Uuû Gaõ aò\êýZKeY _ûAñ 828 ùKûUò Uuû aýd @UKk Keû~ûAQòö i´k ^ò@ _eòiÚòZòe i¹êLú^ ùjûA[ôaû bûeZúd ùekaûAe @û[òðK _eòiÚòZò iê]ûeòaûKê iûcû^ý ~ûZâú bWÿû aé¡ò bkò _\ùl_ ^ò@û~ûAQò ùaûfò ùekcªú KjòQ«òö aùRUùe ùekcªú _ûUò aòhd C_ùe MêeêZß ù\AQ«òö ùiMêWòK c]ýùe ^òeû_û, ~ûZâúbòW jâûi I lcZû aé¡ò, @û]ê^òKúKeY ijòZ @_ùeUòõ @^ê_ûZ 2012-13ùe 95 _âZògZeê 84.9 _âZògZKê jâûi Keòaû _âÉûa @«bðêqö iaêVûeê MêeêZß_ì‰ð K[û ùjCQò PkòZ ùek aùRUùe ~ûZâúbWû aé¡òKê ù^A Pûfò[ôaû @^êcû^ I aòZKðKê bêf _âcûYòZ KeòQ«òö Zâòùa\úu Kjòaû K[û iõ_âZò ùekaûAe @û[òðK \êMðZòKê ù^A Gjû @ûAiòdê ùe _Wò[ôfûö G[ô_ûAñ ~ûZâúbWÿûKê iûcû^ý aé¡òKeò ~ûZâú iêelû I @^ýû^ý ùlZâKê aùRUùe @]ôK MêeêZß \ò@û~ûAQòö bWÿûaé¡ò Keòaû Zûue ^òRÊ ^ò¿ò I G[ô_ûAñ ùi Ce\ûdú û Gjû ùjCQò aýqòMZ bûùa Zûue _â[c ùek aùRU û _âûd 9 ah_ùe _â[c [e _ûAñ ùek bWû aé¡ò Keû ~ûAQò û ~ûZâú bWûKê KòùfûcòUe _òQû 2eê 30 _Aiû aé¡ò Keû ~ûAQò û iû]ûeY \ßòZúd ùgâYú bWû KòùfûcòUe _òQû 2 _Aiû, ùcf/GKèù_âi \ßòZúd ùgâYúùe KòùfûcòUe _òQû 3 _Aiû, gd^ ùgâYúùe 5 _Aiû, Giò ùPdûe Kûe, Giò 3 Uûdûe Gaõ _â[c ùgâYúùe 10 _Aiû, Giò 2 Uûdûeùe 15 _Aiû Gaõ Giò `ûÁKäûiùe ~ûZâúbWû KòùfûcòUe _òQû 30 _Aiû aé¡ò_ûAaö Zûjû ijòZ ùekaûAùe iað^òcÜ UòùKU cìfý 5UuûKê aé¡ò Keû~ûAQòö @^êeì_ bûùa _äûU`cð UòùKU cìfý c]ý 5 Uuû Keû~ûAQòö
MZ 9 ah]eò ~ûZâú bWû _AiûUòG c¤ aXò ^[òfû û 9 ah bòZùe ùZf I @^ýû^ý @û^êhwòK Rò^òhe \e jêjê ùjûA aXòQò û KcðPûeúu \ecû aXòQò û ùekaûA C_ùe fl fl KcðPûeú ^òbegúk û ùicû^ue \ecû aûa\Kê icê\ûd ùek aùRUe 60 bûMeê @]òK Uuû ù\aûKê _Wò[ûG û _ìaeê fûfê _âiû\ ~û\a I ccZû aû^ûRúu ù~ûMêñ ùek aòbûM \d^úd iÚòZòùe ejòQò û @]òK iciýûùe ejò[òaû Gjò aòbûMKê aûAaû _ûAñ ùKùZK @_âòd ^ò¿ò ù^aû @Zý« Reêeú û ùZùa ~ûZâú bWû aXûAaû ùicòZò KòQò @_âòd ^ò¿ò ^êùjñ û
ùekKê ù^A eûR^úZò I eûR^úZòKê ù^A ùekaûA _âiw @ûRò ^êùjñ, bûeZùe ajê_êeêYûö cûZâ _â[c[e _ûAñ RùY ùekcªú aùRUùe ~ûZâú bWÿûaé¡ò Keòaû _âiwKê ù^A eûRù^÷ZòK @PkûaiÚû iéÁò jêGZ @ûMeê ù\Lû~ûA^[ôfûö aòùeû]úcûù^ GjûKê ù~ûe\ûe aòùeû] Keòù\AQ«ò û ùK¦â ùekaùRU C_ùe _âZòKâòdû _âKûg Keò aòjûe cêLýcªú Z[û ùRWòdê ù^Zû ^úZúg Kêcûe GjûKê GK `µû aûKè ùaûfò KjòQ«òö aùRU @Zý« ^òeûgûR^K ejòQòö ~ûZâú ^òeû_û K[û baòhýZ C_ùe QûWò \ò@û~òaû \êbðûMýR^Kö iõi\ùe C_iÚû_òZ 2012-13 ahðe ùek aùRU @Zý« ù^÷eûgýR^K ùaûfò IWògû cêLýcªú ^aú^ _…^ûdK KjòQ«ò ö G[ôùe ~ûZâúbWÿû aé¡ò Keû~ûA[ôaûeê Gjû iû]ûeY ùfûKuê aòùgh aû]ôa ùaûfò ùi KjòQ«ò ö @^ý aòùeû]úu cZùe ùek ù\ûjeúKeY,aò\êýZ KeY I ^ìZ^ ùek PkûPk ù^A aùRUùe ~ûjûiaê ùNûhYû Keû ~ûAQò Zûjû ùKak LŠò@û Kû^Úùe Pì^ ]Ckû bkò û Gjû R^Zûu _âZò Pec _âZûeYû I aéjZ VùKAö _ìaðZ^ ùekcªú ccZû aû^ûRðú MZ[e ùek aùRUùe ù\A[ôaû _âZògîZòKê G[e aùRUùe Kû~ðýKûeú Keòaûe aýaiÚû Keû~ûAQò ùaûfò ù~Cñ _âZògîZò ùekcªú \òù^g Zâòùa\ú ù\AQ«ò; Zûjû R^Zûuê ùKak aòbâû«ò Keû~ûAQò ö Gjò ùek aùRU R^aòùeû]ú û 2010 I 2011ùe ccZû ùekcªú [ûA R^Zûuê ùag PKcû ù\LûA[ôùfö iõ_âZò Zûu \ke iûõi\ jó Gùa ùekcªú [ûA ~ûZâú bWÿû aé¡ò Keòaû ùKùZ\ìe ~[û[ð ö ccZû ùekùIß bkò iõiÚûKê aò_~ðýd @ûWÿKê ùVfòù\A[òùfö bûeZúd KýûUeòõ iõiÚû MêWòKê Lû\ý ù~ûMûY I @^ýû^ý ùiaû ù~ûMûAaûe VòKû\ûeò \ò@û^~ûA cýûKùWû^ûfØ bkò ajêeûÁâúd Kµû^úuê Gjò aýaiûd _ûAñ aûU ùLûfò ~òa û iõ_âZò ù\ge iû]ûeY R^Zû @ZýûagýK iûcMâúe @ûKûgQê@ûñ \eaé¡òKê ù^A j«i« ùjC[ôaû ùaùk ùek aùRUùe ~ûZâú bWÿû aé¡ò _ê^aðûe @ûc @û\cú _ùKUKê aû]ôa û ~ûZâú iêelû, @û^êiwòK iêaò]û I icdû^êaðú _âZò ùek aòbûM MêeêZß ^ù\A ~ûZâûùiaûKê cjwû Keòaû Kòbkò ^ýûd ? cê\âûÇúZò I cìfýaé¡òKê ù^A @ûMeê R^Zû ZâûjòZâûjò WûKêQòö ùekùIß @ûMûcú 5 ahð c¤ùe ~ûZâúu ^òeû_û, @^ýû^ý iêaò]û I ùek PkûPk icdû^êaðú _âZò \éÁò ù\a ùaûfò iõi\ùe aùRU C_iÚû_^ ùaùk ùK¦â ùekcªú _âZògîZò ù\A 5 cò^òUùe ùekbWÿû aé¡ò Keòaû _âÉûa ù\aû iû]ûeY R^Zûu Mûfùe GK gq PUKYû i\ég û
G^WòG gûi^ Kûkùe ùK¦â ùekcªú [ôaû ^úZúg Kêcûe ~ûZâú iêelû ù^A Kù_ûðùeU ùi`Öò `Š I Kù_ðûùeU ùi`Uò _äû^ 2003-13 _~ðý« \gahð _ûAñ KeûA[ôùfö cûZâ _ùe dê_òG gûi^ lcZûKê @ûiòaûeê Z}ûkú^ ùekcªú fûfê _âiû\ ~û\a Kù_ûðùeU ùi`Öò _äû^ K[û bêfò ~ûA[ôùfö KûeY dê_òG ~ûZâú iêelû _âZò @ûù\ø MêeêZß ù\A^ûjóö `kùe AZòc¤ùe ùek \êNðUYû KâcûMZ bûùa aXòaûùe fûMòQòö @ZúZùe cû]a eûI iò§ò@û I ^úZúg Kêcûe ùekcªú [ûA GKû]ôK iõÄûe @ûYò[ôùfö aýaiÚûKê iê]ûeòaûe _âdûi ùjûA[ôfû, ~ûjûKò _ùe fûfê I ccZû Keò_ûeò^[ôùfö gÉû ùfûK_âòdZû jûif flýùe bûeZúd Rúa^ùeLû [ôaû ùekaûAKê \êMðZòKê ùVfòù\A[òùf û cûZâ ùicû^ue ùKùZK ZîUò_ì‰ð ^ò¿ò jó ùek aòbûMKê eiûZkKê ù^AQòö iõ_âZò dê_òG ieKûeu \ßòZúd \`ûùe ~ûZâú iêelû _âiw CVû~ûAQòö cûZâ Gjû baòhýZùe Keû~òaûe ù~Cñ _âZògîZò ùekcªú ù\AQ«ò Zûjû \êbðûMýR^K ö
ùek aùRUùe IWògûKê @aùjkû û jûeKò^þ ù\LûAQ«ò IWògûKê ùekcªú û Gjû aòùeû]ùe aò]û^ ibûùe I aûjûùe c¤ _âZòaû\ Keû ~ûA[òfû û IWògûeê aûhðòK ùKûUò ùKûUò Uuû eûRÊ ù^C[òaû ùek aòbûM IWògû _âZò _âZûeYû KeòQò û aòùghKeò IWÿògû _ûAñ ùek aùRU ùaWò C_ùe ùKûeWû cûW bkò ùjûAQò û MZahðe aùRU @ûa^ Zêk^ûùe Gjò aùRU gZKWû 90 bûM Kc @^ê\û^ còkòQò û ùK¦âùe bûMò\ûe [òaû ZéYcìk KõùMâie \úù^g Zâòùa\ú ùjCQ«ò _½òcawe û Kò«ê _ùWûgú IWògû _ûAñ Zûu aùRUùe iûcû^ýZc \e\ ^ûjó û ZéYcìk KõùMâiù^Zâú Z[û aðcû^e _½òcaw cêLýcªú ccZû aû^ûRðú ù~ùZùaùk ùekcªú [òùf ùi icdùe IWògûKê 1362 ùKûUò Puû ù\A[òùf û acû^e ùekcªú \òù^g Zâòùa\ú ù~Cñ 714 ùKûUò Uuûe aýdaeû\ KeòQ«ò Zûjû eûRýe @ûagýKZû Zêk^ûùe @Zò ÊÌ ö ùi KjòQ«ò eûRý ieKûe IWÿògûùe Kû~ðýKûeú ùjC[ôaû aòbò^Ü ùek_âKÌ _ûAñ G[e 2345 ùKûUò Uuû cûMò[ôaûùaùk aùRUùe cûZâ 714 ùKûUò Uuûe aýdaeû\ ùjûAQò ö Gjû eûRýe ^ýû~ðý \ûaòVûeê ~ù[Á Kcþ ö 2010 aùRUùe bêaù^gße I _êeú ùekùÁi^Kê aògßÉeúd ùÁi^ùe _eòYZ Keòaû_ûAñ ùNûhYû Keû~òaû iùß Gjû G~ûaZ Kû~ðýKûeú ^ùjaû Gaõ eûRýe ^ýû~ðý \ûaòKê Cù_lû Keû~òaû ùekaûAe @iù´\^gúkZûe _eòPûdK û G_eòKò MZahðe aùRUùe G aûa\ùe IWÿògû ù~ùZ _ûA[ôfû G[e Zûjûe @]û còkòQò ö eûRýùe 19Uò ^ì@û GKèù_âi ùUâ^ aòbò^Ü MêeêZß_ì‰ð iÚû^Kê PkûPk KeûAaûe aýaiÚû Keòaû_ûAñ ùek cªkûdKê _âÉûa \ò@û~ûA[ôfû ö ùZùa aùRUùe cûZâ 6Uò ^ì@û ùUâ^ IWÿògû _ûAñ cõRêe ùjûAQò ö @ûjêeòc]ý MZ aùRUùe IWÿògû _ûAñ ùNûhYû ùjûA[ôaû ùUâ^ c]ýeê ùKùZK G~ûGñ Pk_âPk Keò_ûeò^ûjó ö G[e aùRUùe 11Uò ^ì@û ùek_[ ^òcðûY iµKðùe ùNûhYû Keû~ûC[ôaûùaùk IWÿògû bûMýùe ùMûUòG ^ _Wÿòaû \êbðûMý R^K ö @^ê^ÜZ @k Z[û ùcøkòK bòòbìcò ùlZâe aòKûg _ûAñ ùek_âKÌ ^òcðûY Gaõ ùKùZK ùek_âKÌKê RûZúd _âKÌe cû^ýZû ù\aû_ûAñ aûe´ûe IWÿògû _leê ùek cªYûkdKê @^êùeû] Keû~òaû iùß ùi[ô_âZò ùekcªú \éÁò ^ù\aû aûÉaòK ù^÷eûgýR^K I _eòZû_e aòhd ö ùekaùRU IWÿògû _ûAñ KòQò ^ìZ^Zû ^ûjó ö eûRý _ûAñ Gjû aòùgh KòQò aWÿ ]eYe ùjûA^ûjó ö PkòZ aùRUùe eûRý _ûAñ ùKøYiò ^ì@û ùek_[, MR _eòað^, @û\gð ùÁi^ aû eûRý ijù~ûMùe _âKÌ ùNûhYû Keû~ûA^ûjó ö ùZùa gû«ß^û \ûdK C_jûe bûaùe gâú Zâòùa\ú eûRý _ûAñ ùKùZK ^ì@û ùUâ^, ùUâ^e ~ûZûdûZ _[ I icdiúcû aé¡ò, ^ì@û ùek_[ _ûAñ iùbð Z[û aò\êýZKeYe _âÉûa PkòZ aùRUùe @«bðêq KeûAQ«ò ö icMâ ù\gùe 114Uò ^ì@û ùek_[ ^òcðûY _ûAñ iùbð Kû~ðýjûZKê ^ò@û~òaûKê iò¡û« Keû~ûA[ôaû ùaùk Gjû c¤ùe IWÿògûe 8Uò _âKÌKê iûcòf Keû~ûAQò ö
Gjò ùek aùRU _ûAñ KòG fûb _ûC aû ^ _ûC Kò«ê ccZûue ùXe fûb @Qò û ^òRKê iû]ûeY R^Zûu "ZâûYKðû’ \ûaò Keê[ôaû ccZûu _ûAñ Gjû jêGZ GK iêù~ûM ùjûA_ûùeö iû]ûeY R^Zû _ùKUKê cûWKfû bkò \eaé¡ò R^òZ ùKøYiò ^ò¿òKê ùi ic[ð^ Keòùa^òö Zûu \kúd ù^Zû jê@«ê Kò ùekcªú G ùlZâùe KûjûeòKê ùi lcû Keò^_ûe«òö Gbkò GK aûðû ccZû ^ûUKeê ù\gaûiúu ^òKUKê ~ûA[ûA_ûùeö Kò«ê @^ý\òMeê ù\Lòùf ùi ùMûUòG Mêkòùe \êAUò gòKûe KeòQ«ò û ùfûKûbòcêLú eûR^úZò _ûAñ ccZû ùKøYiò _eòiÚòZòùe \eaé¡òKê MâjY Keòùa^ò ùaûfò ccZû ÆÁ KeòQ«òö R^Zûu _ûAñ ùi (ccZû) iað\û [ôaû iû]ûeYùe iõùKZ ù\AQ«òö _ìaðeê ccZû gâú Zâòùa\úuê Pûjêñ^[ôùfö cûZâ Gùa ~ûZâúbWÿû aé¡ò _½òcaw eûR^úZò _ûAñ bûeò _Wòaû @ûguû Keò ccZû ùMûUòG Zúeùe \êA gòKûe KeòQ«òö
MZ KòQò ah ]eò ^òdcòZ bûaùe aiþ bWû I aòcû^ bWû aXòQò û @ûagýKZûKê @ûLò @ûMùe eLò ^òdcòZ ~ûZâú bWû I aòcû^ bWû aé¡ò @aûÉa ^êùjñ û ùZùa iûcûRòK @ûagýKZû \éÁòeê iû]ûeY ùgâYúe ~ûZâúcû^u _ûAñ ùekbWû aXòaûee ùKøYiò @ûagýKZû ^ûjó û _ê^½ ~ûZâúcû^ue iêelû,C_~êq ùiaû I ÊûiÚýKe _eòùag _ûAñ bòòbìcò ^òcðûY iKûùg @]òK eûRÊ @ûagýK ejòQò û ùZùa eûRÊ _ûAñ ùekbWû aé¡ò VòKþ Kò ? ~ûZâúu _ûAñ Gjò ùek aùRU \êüL\ _eòiÚòZò iéÁò KeòQò û ~ûZâû bWû aXûAaû `kùe Meòa ùgâYúe ùfûKu _ûAñ ùek ~ûZâû KÁKe ùjûA _Wòa û ùek aòKûge aûðûVûeê eûRù^÷ZòK \éÁòùKûYeê ijù~ûM @]ôK [ôaû ÆÁ ùaûfò _âZúdcû^ ùjCQò û ùek ~ûZâúcû^uê bf _ûC[ôaû K[û Kjê[òaû acû^e ùekcªú Kû~ðýùe ù~ VòK IfUû, Gjû ÆÁ RYû_WêQò û ùek ~ûZâúuê Zûue CPòZ \ûaò Kò_eò còkòa ùi[ò_ûAñ ~ûZâúcûù^ ¤û^ù\aû CPòZ û ùi[ò_ûAñ iaêÉeùe @ûù¦ûk^ Keû~òaû CPòZ û ùekcªú ^òRe _â[c ùek aùRUKê R^cêLò,aòKûgcêLò I i«êkòZ Keòaû _ûAñ _âdûi Keò[òùf Kò«ê ~ûZâúbWû aé¡ò ù^A fûA^PêýZ ùjûAMùf û 2002-03 _ùe Gjò _â[c aùRU û ù~Cñ[òùe icÉ ùgâYúe ~ûZâúbWû aé¡ò Keû ~ûAQò û ùek bWûaXòfû ~ûZâúcûù^ ùijò bWû ù\ùa Kò«ê ùicû^u _ûAñ _~ðýû¯ iêaò]û iêù~ûM Keòaû CPòZ û ùekaûA _ûLùe fl fl ùKûUò Uuûe iÚûae iµò @aýajéZ @aiÚûùe _WòejòQò û Gjò iµòe iêaò^ò ù~ûM Keò_ûeòùf ùekaûA GK fûb R^K iõiÚûùe _eòMYZò jê@«û û _ê^½ ùekaûA _ûLùe @ûC KòQò aòbûM @Qò ~ûjûe NùeûA KeY ùjaû ^òZû« Reêeú û
NòMòWò@û,aûeê@,ùK¦âû_Wû
-ùMûfL P¦â \ûi
Kûjó bMZ iòõj Kûjó \òù^g Zâòùa\ú û ùek aùRU-2012-13Kê iõi\ùe C_iÚû_^ KeòQ«ò ùK¦â ùekcªú \òù^g Zâòùa\úö G[òùe ~ûZâúbWÿûKê aé¡òKeò _fäú Vûeê \òfäú _~ðý« ùeûge gòKûe ùjûAQ«ò ùi û bWÿû aé¡òKê ùLû\ Zûu \k ZéYcìk KõùMâi _leê aòùeû] Keû~ûA[òfûö R^Zûuê _âZûeYû Keò[òaûeê Zûu \ke cêLô@û \ò\ò ccZû Zûu C_ùe lê² ùjûA ~ûA[òùf û @ûe¸ ùjûA ~ûA[òfû Wâûcû û bWÿûaé¡òKê Zúaâ aòùeû] I _âZýûjûe _ûAñ ^òR \kúd cªúuê ]cK ù\aû, iùaðû_eò ùPøKò QWûAaû _ûAñ Pûfò[òfû jûAWâûcû ö G ùlZâùe Zâòùa\ú K’Y Keòùa ùaûfò iû´û\òKu _âgÜe Ceùe Kjòùf,‘bMZ iòõj ù\g _ûAñ _âûYakò ù\A[ôùf, ùi ^òR ùPøKò QûWòaûKê ù^A @ûù\ø aòaâZ ^êjñ«òö ù\g @ûMùe _ûUòð I _eòaûe ùKùaaò aWÿ ^êùjñ ö lcZûùe [òaû ùaùk ùKøYiò ù^Zûue cjû_êeêhu K[û cù^ _ùW^ûjó Kò«ê _\ Pûfò ~ûC[òaû ùaùk cjû_êeêhu @û\gð cù^ _ùW^ûjó û Kò«ê GVûùe \òù^g iêPûA ù\AQ«ò eûR^úZòKê ù^A ù\g Kò´û ieKûe Pûùf^ò, aeõ ù\gjòZKê ù^A eûR^úZò ùjaû CPòZö
ùek ùiaû ùjCQò iað bûeZúd ùiaû û bûeZúd ùek \ßûeû jó aògße iað aéjZ ùek aýaiûd ùjûA[ûG û 19000eê @]òK ùek MûWò Pûfê@Qò û ù~Cñ[òùe Kò 12000 @]òK ~ûZâúaûjú ùUâ^ Pûfê@Qò û bûeZúd ùeke 64 jRûe Kò.cò f´û ùefùIß ù^ùUIßûKð û ù~Cñ[òùe 2 ùKûUò 30 fl R^Zû ^òRe _eòaûee beY ù_ûhY _ûAñ ^òbe KeêQ«ò aû ~ûZûdûZ KeêQ«ò û Kò«ê aòMZ GK \g¦ò]eò ~ûZâúcû^ue ~ûZûdûZ ù~_eò aXòQò ùicû^u _âZò ùek aòbûM ¤û^ ù\A ^ûjó û bûeZúd ùek ^òKUùe ùKøgk I aòùgh mcû^ue @bûa ^ûjó û bûeZúd ùekKê aògßÉeúd Keòaû bêf _\ùl_ ^êùjñ û \òfäúe ùcUâ ùekKê ù\Lòùf bûeZúdcû^u mû^ I ùKøgke ÆÁ PòZâ _âùZdcû^ jêG û Kò«ê GjûKê eûRù^÷ZòK cêq Keòaû @ûagýK û aòMZ gZû±úe ùek ùiaû @ûMûcú gZ±ú _ûAñ _â~ê~ý ^êùjñ û G[òùe _eòa^ I aòKûg ùjaû CPòZ û Zâòùa\ú ù^A[òaû ^ò¿ò icùdûPòZ I ~[û[ð Kò ^û ùi iµKùe icd jó Kjòa ? ù\ge aòKûg I RòWò_ò aé¡òùe bûeZúd ùeke MêeêZß_ì‰ð bìcòKû ejòQòö 2012-13 ahð ^òcù« ùek aùRU @ûMZ Keò ùK¦â ùekcªú \úù^g Zâòùa\ú ùek bòòbìcòe @û]ê^òKúKeY Gaõ C^ÜZòiû]^ ùlZâùe aýd _eòcûY aé¡ò KeòaûKê c¤ _âÉûa ù\AQ«òö G[ôùe ùi 60,100 ùKûUò Uuûe aýd @UKk ^òcù« _âÉûa eLôQ«ò ~ûjû G_~ðý« iaðû]ôKö ùi[ôc]ýùe ^ì@û ùekfûA^ aòQûAaû _ûAñ 6872 ùKûUò Uuû, fûA^ ù\ûjeûKeY _ûAñ 3393 ùKûUò Uuû, MR _eòað^ _ûAñ 1950 ùKûUò Uuû Gaõ aò\êýZKeY _ûAñ 828 ùKûUò Uuû aýd @UKk Keû~ûAQòö i´k ^ò@ _eòiÚòZòe i¹êLú^ ùjûA[ôaû bûeZúd ùekaûAe @û[òðK _eòiÚòZò iê]ûeòaûKê iûcû^ý ~ûZâú bWÿû aé¡ò bkò _\ùl_ ^ò@û~ûAQò ùaûfò ùekcªú KjòQ«òö aùRUùe ùekcªú _ûUò aòhd C_ùe MêeêZß ù\AQ«òö ùiMêWòK c]ýùe ^òeû_û, ~ûZâúbòW jâûi I lcZû aé¡ò, @û]ê^òKúKeY ijòZ @_ùeUòõ @^ê_ûZ 2012-13ùe 95 _âZògZeê 84.9 _âZògZKê jâûi Keòaû _âÉûa @«bðêqö iaêVûeê MêeêZß_ì‰ð K[û ùjCQò PkòZ ùek aùRUùe ~ûZâúbWû aé¡òKê ù^A Pûfò[ôaû @^êcû^ I aòZKðKê bêf _âcûYòZ KeòQ«òö Zâòùa\úu Kjòaû K[û iõ_âZò ùekaûAe @û[òðK \êMðZòKê ù^A Gjû @ûAiòdê ùe _Wò[ôfûö G[ô_ûAñ ~ûZâúbWÿûKê iûcû^ý aé¡òKeò ~ûZâú iêelû I @^ýû^ý ùlZâKê aùRUùe @]ôK MêeêZß \ò@û~ûAQòö bWÿûaé¡ò Keòaû Zûue ^òRÊ ^ò¿ò I G[ô_ûAñ ùi Ce\ûdú û Gjû ùjCQò aýqòMZ bûùa Zûue _â[c ùek aùRU û _âûd 9 ah_ùe _â[c [e _ûAñ ùek bWû aé¡ò Keû ~ûAQò û ~ûZâú bWûKê KòùfûcòUe _òQû 2eê 30 _Aiû aé¡ò Keû ~ûAQò û iû]ûeY \ßòZúd ùgâYú bWû KòùfûcòUe _òQû 2 _Aiû, ùcf/GKèù_âi \ßòZúd ùgâYúùe KòùfûcòUe _òQû 3 _Aiû, gd^ ùgâYúùe 5 _Aiû, Giò ùPdûe Kûe, Giò 3 Uûdûe Gaõ _â[c ùgâYúùe 10 _Aiû, Giò 2 Uûdûeùe 15 _Aiû Gaõ Giò `ûÁKäûiùe ~ûZâúbWû KòùfûcòUe _òQû 30 _Aiû aé¡ò_ûAaö Zûjû ijòZ ùekaûAùe iað^òcÜ UòùKU cìfý 5UuûKê aé¡ò Keû~ûAQòö @^êeì_ bûùa _äûU`cð UòùKU cìfý c]ý 5 Uuû Keû~ûAQòö
MZ 9 ah]eò ~ûZâú bWû _AiûUòG c¤ aXò ^[òfû û 9 ah bòZùe ùZf I @^ýû^ý @û^êhwòK Rò^òhe \e jêjê ùjûA aXòQò û KcðPûeúu \ecû aXòQò û ùekaûA C_ùe fl fl KcðPûeú ^òbegúk û ùicû^ue \ecû aûa\Kê icê\ûd ùek aùRUe 60 bûMeê @]òK Uuû ù\aûKê _Wò[ûG û _ìaeê fûfê _âiû\ ~û\a I ccZû aû^ûRúu ù~ûMêñ ùek aòbûM \d^úd iÚòZòùe ejòQò û @]òK iciýûùe ejò[òaû Gjò aòbûMKê aûAaû _ûAñ ùKùZK @_âòd ^ò¿ò ù^aû @Zý« Reêeú û ùZùa ~ûZâú bWû aXûAaû ùicòZò KòQò @_âòd ^ò¿ò ^êùjñ û
ùekKê ù^A eûR^úZò I eûR^úZòKê ù^A ùekaûA _âiw @ûRò ^êùjñ, bûeZùe ajê_êeêYûö cûZâ _â[c[e _ûAñ RùY ùekcªú aùRUùe ~ûZâú bWÿûaé¡ò Keòaû _âiwKê ù^A eûRù^÷ZòK @PkûaiÚû iéÁò jêGZ @ûMeê ù\Lû~ûA^[ôfûö aòùeû]úcûù^ GjûKê ù~ûe\ûe aòùeû] Keòù\AQ«ò û ùK¦â ùekaùRU C_ùe _âZòKâòdû _âKûg Keò aòjûe cêLýcªú Z[û ùRWòdê ù^Zû ^úZúg Kêcûe GjûKê GK `µû aûKè ùaûfò KjòQ«òö aùRU @Zý« ^òeûgûR^K ejòQòö ~ûZâú ^òeû_û K[û baòhýZ C_ùe QûWò \ò@û~òaû \êbðûMýR^Kö iõi\ùe C_iÚû_òZ 2012-13 ahðe ùek aùRU @Zý« ù^÷eûgýR^K ùaûfò IWògû cêLýcªú ^aú^ _…^ûdK KjòQ«ò ö G[ôùe ~ûZâúbWÿû aé¡ò Keû~ûA[ôaûeê Gjû iû]ûeY ùfûKuê aòùgh aû]ôa ùaûfò ùi KjòQ«ò ö @^ý aòùeû]úu cZùe ùek ù\ûjeúKeY,aò\êýZ KeY I ^ìZ^ ùek PkûPk ù^A aùRUùe ~ûjûiaê ùNûhYû Keû ~ûAQò Zûjû ùKak LŠò@û Kû^Úùe Pì^ ]Ckû bkò û Gjû R^Zûu _âZò Pec _âZûeYû I aéjZ VùKAö _ìaðZ^ ùekcªú ccZû aû^ûRðú MZ[e ùek aùRUùe ù\A[ôaû _âZògîZòKê G[e aùRUùe Kû~ðýKûeú Keòaûe aýaiÚû Keû~ûAQò ùaûfò ù~Cñ _âZògîZò ùekcªú \òù^g Zâòùa\ú ù\AQ«ò; Zûjû R^Zûuê ùKak aòbâû«ò Keû~ûAQò ö Gjò ùek aùRU R^aòùeû]ú û 2010 I 2011ùe ccZû ùekcªú [ûA R^Zûuê ùag PKcû ù\LûA[ôùfö iõ_âZò Zûu \ke iûõi\ jó Gùa ùekcªú [ûA ~ûZâú bWÿû aé¡ò Keòaû ùKùZ\ìe ~[û[ð ö ccZû ùekùIß bkò iõiÚûKê aò_~ðýd @ûWÿKê ùVfòù\A[òùfö bûeZúd KýûUeòõ iõiÚû MêWòKê Lû\ý ù~ûMûY I @^ýû^ý ùiaû ù~ûMûAaûe VòKû\ûeò \ò@û^~ûA cýûKùWû^ûfØ bkò ajêeûÁâúd Kµû^úuê Gjò aýaiûd _ûAñ aûU ùLûfò ~òa û iõ_âZò ù\ge iû]ûeY R^Zû @ZýûagýK iûcMâúe @ûKûgQê@ûñ \eaé¡òKê ù^A j«i« ùjC[ôaû ùaùk ùek aùRUùe ~ûZâú bWÿû aé¡ò _ê^aðûe @ûc @û\cú _ùKUKê aû]ôa û ~ûZâú iêelû, @û^êiwòK iêaò]û I icdû^êaðú _âZò ùek aòbûM MêeêZß ^ù\A ~ûZâûùiaûKê cjwû Keòaû Kòbkò ^ýûd ? cê\âûÇúZò I cìfýaé¡òKê ù^A @ûMeê R^Zû ZâûjòZâûjò WûKêQòö ùekùIß @ûMûcú 5 ahð c¤ùe ~ûZâúu ^òeû_û, @^ýû^ý iêaò]û I ùek PkûPk icdû^êaðú _âZò \éÁò ù\a ùaûfò iõi\ùe aùRU C_iÚû_^ ùaùk ùK¦â ùekcªú _âZògîZò ù\A 5 cò^òUùe ùekbWÿû aé¡ò Keòaû _âÉûa ù\aû iû]ûeY R^Zûu Mûfùe GK gq PUKYû i\ég û
G^WòG gûi^ Kûkùe ùK¦â ùekcªú [ôaû ^úZúg Kêcûe ~ûZâú iêelû ù^A Kù_ûðùeU ùi`Öò `Š I Kù_ðûùeU ùi`Uò _äû^ 2003-13 _~ðý« \gahð _ûAñ KeûA[ôùfö cûZâ _ùe dê_òG gûi^ lcZûKê @ûiòaûeê Z}ûkú^ ùekcªú fûfê _âiû\ ~û\a Kù_ûðùeU ùi`Öò _äû^ K[û bêfò ~ûA[ôùfö KûeY dê_òG ~ûZâú iêelû _âZò @ûù\ø MêeêZß ù\A^ûjóö `kùe AZòc¤ùe ùek \êNðUYû KâcûMZ bûùa aXòaûùe fûMòQòö @ZúZùe cû]a eûI iò§ò@û I ^úZúg Kêcûe ùekcªú [ûA GKû]ôK iõÄûe @ûYò[ôùfö aýaiÚûKê iê]ûeòaûe _âdûi ùjûA[ôfû, ~ûjûKò _ùe fûfê I ccZû Keò_ûeò^[ôùfö gÉû ùfûK_âòdZû jûif flýùe bûeZúd Rúa^ùeLû [ôaû ùekaûAKê \êMðZòKê ùVfòù\A[òùf û cûZâ ùicû^ue ùKùZK ZîUò_ì‰ð ^ò¿ò jó ùek aòbûMKê eiûZkKê ù^AQòö iõ_âZò dê_òG ieKûeu \ßòZúd \`ûùe ~ûZâú iêelû _âiw CVû~ûAQòö cûZâ Gjû baòhýZùe Keû~òaûe ù~Cñ _âZògîZò ùekcªú ù\AQ«ò Zûjû \êbðûMýR^K ö
ùek aùRUùe IWògûKê @aùjkû û jûeKò^þ ù\LûAQ«ò IWògûKê ùekcªú û Gjû aòùeû]ùe aò]û^ ibûùe I aûjûùe c¤ _âZòaû\ Keû ~ûA[òfû û IWògûeê aûhðòK ùKûUò ùKûUò Uuû eûRÊ ù^C[òaû ùek aòbûM IWògû _âZò _âZûeYû KeòQò û aòùghKeò IWÿògû _ûAñ ùek aùRU ùaWò C_ùe ùKûeWû cûW bkò ùjûAQò û MZahðe aùRU @ûa^ Zêk^ûùe Gjò aùRU gZKWû 90 bûM Kc @^ê\û^ còkòQò û ùK¦âùe bûMò\ûe [òaû ZéYcìk KõùMâie \úù^g Zâòùa\ú ùjCQ«ò _½òcawe û Kò«ê _ùWûgú IWògû _ûAñ Zûu aùRUùe iûcû^ýZc \e\ ^ûjó û ZéYcìk KõùMâiù^Zâú Z[û aðcû^e _½òcaw cêLýcªú ccZû aû^ûRðú ù~ùZùaùk ùekcªú [òùf ùi icdùe IWògûKê 1362 ùKûUò Puû ù\A[òùf û acû^e ùekcªú \òù^g Zâòùa\ú ù~Cñ 714 ùKûUò Uuûe aýdaeû\ KeòQ«ò Zûjû eûRýe @ûagýKZû Zêk^ûùe @Zò ÊÌ ö ùi KjòQ«ò eûRý ieKûe IWÿògûùe Kû~ðýKûeú ùjC[ôaû aòbò^Ü ùek_âKÌ _ûAñ G[e 2345 ùKûUò Uuû cûMò[ôaûùaùk aùRUùe cûZâ 714 ùKûUò Uuûe aýdaeû\ ùjûAQò ö Gjû eûRýe ^ýû~ðý \ûaòVûeê ~ù[Á Kcþ ö 2010 aùRUùe bêaù^gße I _êeú ùekùÁi^Kê aògßÉeúd ùÁi^ùe _eòYZ Keòaû_ûAñ ùNûhYû Keû~òaû iùß Gjû G~ûaZ Kû~ðýKûeú ^ùjaû Gaõ eûRýe ^ýû~ðý \ûaòKê Cù_lû Keû~òaû ùekaûAe @iù´\^gúkZûe _eòPûdK û G_eòKò MZahðe aùRUùe G aûa\ùe IWÿògû ù~ùZ _ûA[ôfû G[e Zûjûe @]û còkòQò ö eûRýùe 19Uò ^ì@û GKèù_âi ùUâ^ aòbò^Ü MêeêZß_ì‰ð iÚû^Kê PkûPk KeûAaûe aýaiÚû Keòaû_ûAñ ùek cªkûdKê _âÉûa \ò@û~ûA[ôfû ö ùZùa aùRUùe cûZâ 6Uò ^ì@û ùUâ^ IWÿògû _ûAñ cõRêe ùjûAQò ö @ûjêeòc]ý MZ aùRUùe IWÿògû _ûAñ ùNûhYû ùjûA[ôaû ùUâ^ c]ýeê ùKùZK G~ûGñ Pk_âPk Keò_ûeò^ûjó ö G[e aùRUùe 11Uò ^ì@û ùek_[ ^òcðûY iµKðùe ùNûhYû Keû~ûC[ôaûùaùk IWÿògû bûMýùe ùMûUòG ^ _Wÿòaû \êbðûMý R^K ö @^ê^ÜZ @k Z[û ùcøkòK bòòbìcò ùlZâe aòKûg _ûAñ ùek_âKÌ ^òcðûY Gaõ ùKùZK ùek_âKÌKê RûZúd _âKÌe cû^ýZû ù\aû_ûAñ aûe´ûe IWÿògû _leê ùek cªYûkdKê @^êùeû] Keû~òaû iùß ùi[ô_âZò ùekcªú \éÁò ^ù\aû aûÉaòK ù^÷eûgýR^K I _eòZû_e aòhd ö ùekaùRU IWÿògû _ûAñ KòQò ^ìZ^Zû ^ûjó ö eûRý _ûAñ Gjû aòùgh KòQò aWÿ ]eYe ùjûA^ûjó ö PkòZ aùRUùe eûRý _ûAñ ùKøYiò ^ì@û ùek_[, MR _eòað^, @û\gð ùÁi^ aû eûRý ijù~ûMùe _âKÌ ùNûhYû Keû~ûA^ûjó ö ùZùa gû«ß^û \ûdK C_jûe bûaùe gâú Zâòùa\ú eûRý _ûAñ ùKùZK ^ì@û ùUâ^, ùUâ^e ~ûZûdûZ _[ I icdiúcû aé¡ò, ^ì@û ùek_[ _ûAñ iùbð Z[û aò\êýZKeYe _âÉûa PkòZ aùRUùe @«bðêq KeûAQ«ò ö icMâ ù\gùe 114Uò ^ì@û ùek_[ ^òcðûY _ûAñ iùbð Kû~ðýjûZKê ^ò@û~òaûKê iò¡û« Keû~ûA[ôaû ùaùk Gjû c¤ùe IWÿògûe 8Uò _âKÌKê iûcòf Keû~ûAQò ö
Gjò ùek aùRU _ûAñ KòG fûb _ûC aû ^ _ûC Kò«ê ccZûue ùXe fûb @Qò û ^òRKê iû]ûeY R^Zûu "ZâûYKðû’ \ûaò Keê[ôaû ccZûu _ûAñ Gjû jêGZ GK iêù~ûM ùjûA_ûùeö iû]ûeY R^Zû _ùKUKê cûWKfû bkò \eaé¡ò R^òZ ùKøYiò ^ò¿òKê ùi ic[ð^ Keòùa^òö Zûu \kúd ù^Zû jê@«ê Kò ùekcªú G ùlZâùe KûjûeòKê ùi lcû Keò^_ûe«òö Gbkò GK aûðû ccZû ^ûUKeê ù\gaûiúu ^òKUKê ~ûA[ûA_ûùeö Kò«ê @^ý\òMeê ù\Lòùf ùi ùMûUòG Mêkòùe \êAUò gòKûe KeòQ«ò û ùfûKûbòcêLú eûR^úZò _ûAñ ccZû ùKøYiò _eòiÚòZòùe \eaé¡òKê MâjY Keòùa^ò ùaûfò ccZû ÆÁ KeòQ«òö R^Zûu _ûAñ ùi (ccZû) iað\û [ôaû iû]ûeYùe iõùKZ ù\AQ«òö _ìaðeê ccZû gâú Zâòùa\úuê Pûjêñ^[ôùfö cûZâ Gùa ~ûZâúbWÿû aé¡ò _½òcaw eûR^úZò _ûAñ bûeò _Wòaû @ûguû Keò ccZû ùMûUòG Zúeùe \êA gòKûe KeòQ«òö
MZ KòQò ah ]eò ^òdcòZ bûaùe aiþ bWû I aòcû^ bWû aXòQò û @ûagýKZûKê @ûLò @ûMùe eLò ^òdcòZ ~ûZâú bWû I aòcû^ bWû aé¡ò @aûÉa ^êùjñ û ùZùa iûcûRòK @ûagýKZû \éÁòeê iû]ûeY ùgâYúe ~ûZâúcû^u _ûAñ ùekbWû aXòaûee ùKøYiò @ûagýKZû ^ûjó û _ê^½ ~ûZâúcû^ue iêelû,C_~êq ùiaû I ÊûiÚýKe _eòùag _ûAñ bòòbìcò ^òcðûY iKûùg @]òK eûRÊ @ûagýK ejòQò û ùZùa eûRÊ _ûAñ ùekbWû aé¡ò VòKþ Kò ? ~ûZâúu _ûAñ Gjò ùek aùRU \êüL\ _eòiÚòZò iéÁò KeòQò û ~ûZâû bWû aXûAaû `kùe Meòa ùgâYúe ùfûKu _ûAñ ùek ~ûZâû KÁKe ùjûA _Wòa û ùek aòKûge aûðûVûeê eûRù^÷ZòK \éÁòùKûYeê ijù~ûM @]ôK [ôaû ÆÁ ùaûfò _âZúdcû^ ùjCQò û ùek ~ûZâúcû^uê bf _ûC[ôaû K[û Kjê[òaû acû^e ùekcªú Kû~ðýùe ù~ VòK IfUû, Gjû ÆÁ RYû_WêQò û ùek ~ûZâúuê Zûue CPòZ \ûaò Kò_eò còkòa ùi[ò_ûAñ ~ûZâúcûù^ ¤û^ù\aû CPòZ û ùi[ò_ûAñ iaêÉeùe @ûù¦ûk^ Keû~òaû CPòZ û ùekcªú ^òRe _â[c ùek aùRUKê R^cêLò,aòKûgcêLò I i«êkòZ Keòaû _ûAñ _âdûi Keò[òùf Kò«ê ~ûZâúbWû aé¡ò ù^A fûA^PêýZ ùjûAMùf û 2002-03 _ùe Gjò _â[c aùRU û ù~Cñ[òùe icÉ ùgâYúe ~ûZâúbWû aé¡ò Keû ~ûAQò û ùek bWûaXòfû ~ûZâúcûù^ ùijò bWû ù\ùa Kò«ê ùicû^u _ûAñ _~ðýû¯ iêaò]û iêù~ûM Keòaû CPòZ û ùekaûA _ûLùe fl fl ùKûUò Uuûe iÚûae iµò @aýajéZ @aiÚûùe _WòejòQò û Gjò iµòe iêaò^ò ù~ûM Keò_ûeòùf ùekaûA GK fûb R^K iõiÚûùe _eòMYZò jê@«û û _ê^½ ùekaûA _ûLùe @ûC KòQò aòbûM @Qò ~ûjûe NùeûA KeY ùjaû ^òZû« Reêeú û
NòMòWò@û,aûeê@,ùK¦âû_Wû
Comments
Post a Comment